NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

HET AANTAL arbeidsongeschikten neemt weer toe. Als het zo doorgaat, kan over enige tijd de miljoenste WAO' er worden bijgeschreven. Het is een stille verschuiving, een blijk van bestuurlijk onvermogen om een slepend probleem van sociaal-economische scheefgroei effectief in Nederland aan te pakken. De WAO ? Maar dat probleem was toch opgelost in 1991?

In dat jaar verklaarde premier Lubbers dat Nederland 'ziek' was. Het aantal WAO' ers dreigde op te lopen tot één miljoen, het kabinet-Lubbers/Kok kwam met ingrijpende plannen die de PvdA spleten en waaronder het kabinet bijna bezweek en die uiteindelijk werden afgezwakt.

Na de parlementaire enquête (1993) naar de sociale zekerheid was het voor iedereen duidelijk dat de werkgevers- en werknemersorganisaties in de beslotenheid van hun bedrijfsverenigingen de zaak naar hun hand hadden gezet. Arbeidsproblemen waren afgewenteld op de samenleving. De WAO was de gunstigste regeling voor afvloeiing met een sociaal gezicht en daarvan was ruimhartig gebruikgemaakt. Het zou voortaan anders moeten, met marktwerking, een onafhankelijk toezicht en een strengere uitvoering. Financieel werd de WAO minder aantrekkelijk, voor werknemers omdat de uitkering minder werd én voor werkgevers die hun risico's onderbrachten bij private verzekeraars.

AANVANKELIJK LIEP het aantal WAO' ers prachtig terug: de wetgeving was aangescherpt voor 'nieuwe gevallen' en de bestaande gevallen werden opnieuw gekeurd. Maar nadat er geprotesteerd was over 'schrijnende gevallen' begon de politiek te schuiven. Zo hardvochtig was het nu ook weer niet bedoeld en geleidelijk werden de keuringseisen aangepast. De daling van het aantal WAO' ers sloeg in 1997 om in een stijging. Half 1998 telde Nederland 893.400 WAO' ers, méér dan in het WAO- rampjaar 1991. Totaal bedrag aan uitkeringen: 22 miljard gulden, ongeveer drie procent van het bruto nationale product.

Bij die cijfers zijn enkele relativerende kanttekeningen te maken. Ten eerste heeft in 1998 eenmalig een bijtelling plaatsgehad van arbeidsongeschikte ambtenaren die zijn overgeheveld uit het ABP . Ten tweede vergrijst de bevolking en ten derde is er een verband tussen de groei van de werkgelegenheid en de stijging van het aantal werknemers dat vervolgens arbeidsongeschikt wordt verklaard.

Maar daarnaast blijft er veel misgaan. Het aantal WAO' ers gaat naar veertien procent van de beroepsbevolking. Het enorme verschil met Duitsland en België kan onmogelijk uit een zwakkere Nederlandse lichamelijke en psychische constitutie worden verklaard. Er zijn andere factoren.

DE SLUIPENDE politieke versoepeling van de toetsingscriteria is een oorzaak. Onlangs heeft de Tweede Kamer bij staatssecretaris Hoogervorst (VVD) afgedwongen dat vage klachten zoals de vermoeidheidsziekte ME ook onder de keuringsrichtlijn moeten vallen. Onder jongeren nemen de afkeuringen op grond van psychische gronden toe. Kostbare reïntegratieprojecten werpen nauwelijks vruchten af. Ondanks de stijgende krapte op de arbeidsmarkt blijven werkgevers, inclusief de overheid, terughoudend om gedeeltelijk arbeidsongeschikten in dienst te nemen. Intussen is er een bloeiende adviespraktijk voor reïntegratie op kosten van de belastingbetaler ontstaan.

De grootste tekortkomingen doen zich voor in de institutionele arrangementen. De arbeidsmarkt functioneert niet. De besluitvorming is vastgelopen in overleg. De keurings-, uitvoerings- en toezichtsorganisaties opereren volstrekt langs elkaar heen. De beoogde intensieve begeleiding van werknemers in het eerste ziektejaar komt onvoldoende tot haar recht. De privatisering is doorgeslagen naar voor zichzelf beginnende keuringsartsen. Dan kunnen ze hogere tarieven vragen.

HOOGERVORST HEEFT voor begin volgend jaar een notitie beloofd. De politiek wil zich niet branden aan een nieuwe WAO-crisis. Toch zal er snel iets moeten gebeuren. Anders kan de WAO definitief worden bijgeschreven als het sociaal-economische moeras van het Nederlandse poldermodel.

( a d v e r t e n t i e s )