NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

IN AMERIKA WAS 1994 het jaar van de revolutie. Onder aanvoering van Newt Gingrich, volksvertegenwoordiger uit Georgia, veroverden de Republikeinen voor het eerst sinds veertig jaar de meerderheid in het Huis van Afgevaardigden.

Zij deden dat niet vanuit het midden van de partij, maar vanaf de radicale rechtervleugel. Gingrichs Contract with America was bedoeld als een definitieve afrekening met Big Government, 'de verzorgingsstaat zoals wij die kennen', met sociale arrangementen die teruggingen op presidenten als Franklin Delano Roosevelt en Lyndon B. Johnson. Het bijzondere was dat de revolutie niet plaatshad in een presidentieel verkiezingsjaar. Gingrich presenteerde zich bij die gelegenheid als een politicus met een nationaal programma en nationale ambities. Hij werd vervolgens gekozen als Speaker, de voorzitter van het Huis, een podium vanwaar hij niet alleen president Clinton uitdaagde, maar ook de traditionele leiders binnen de eigen partij naar zijn hand zette.

De revolutie zelf heeft haar eerste jaar niet overleefd. Maar Gingrich heeft het nog lang volgehouden. Pas dit weekeinde kwam hij, na de teleurstellende uitslagen in de Congresverkiezingen van vorige week, tot de conclusie dat de tijd was gekomen om de handdoek in de ring te werpen. Na aanvankelijke aarzelingen had Gingrich, in een poging het succes van vier jaar geleden te herhalen, de aanval gekozen. Hoewel hij zijn partijgenoten ter gelegenheid van de publicatie van het Starr-rapport tot voorzichtigheid had gemaand, had hij zelf in de laatste weken van de campagne Clinton tot doelwit gekozen. Die strategie heeft als een boemerang gewerkt. De Republikeinen verloren zetels in plaats van, naar de algemene verwachting, hun meerderheid te vergroten.

MET DE VERDWIJNING van Gingrich van de derde plaats in de staatkundige hiërarchie komt een einde aan een opmerkelijke episode in de geschiedenis van de Amerikaanse politiek. Niet alleen pakte Gingrich de sociale cohesie van het land aan op een manier waarvoor zelfs Ronald Reagan in twee presidentiële termijnen was teruggeschrokken, maar om zijn doel te bereiken doorbrak hij de traditionele machtsstructuur in het Congres, waar hij korte metten maakte met het gangbare senioriteitsbeginsel.

Die aanpak bleek overigens een tweesnijdend zwaard te zijn. Vanaf het moment dat Gingrich, zich van zijn nieuwe verantwoordelijkheid bewust, het oor begon te lenen aan gematigde Republikeinse leiders in de Senaat, verloor hij de loyaliteit van de radicale backbenchers met wie hij de revolutie had gemaakt en die met zijn hulp op sleutelposities in het Huis waren terechtgekomen. Noodgedwongen steunde hij in de verkiezingen van 1996 de Republikeinse leider in de Senaat en presidentskandidaat, Bob Dole. Niet alleen was Dole allesbehalve een radicaal naar Gingrich' snit, Clinton bezorgde hem een roemloze nederlaag.

BINNEN DE Republikeinse partij voltrekt zich nu een contrarevolutie. Het gematigde midden, dat sinds de verkiezing achttien jaar geleden van Ronald Reagan door conservatieven, radicalen en christen-fundamentalisten naar de randen van de partij was gedrongen, lijkt zich te herstellen. De middengroepen hebben zich van de extremiteiten in de Amerikaanse politiek afgekeerd, zoals in de jongste verkiezingen is bevestigd. Voorzover Republikeinen in het vanouds Democratische Zuiden successen hebben geboekt, was dit het werk van gematigde figuren als de gebroeders Bush, van wie één het gouverneurschap van Florida wist te veroveren en de ander de eerste plaats in Texas behield. Dit type politici heeft een kans om de Republikeinse partij terug te voeren naar het centrum van de Amerikaanse politiek - daar waar doorgaans de winst- en verliesrekening wordt opgemaakt.

Het eerste vraagstuk dat moet worden opgelost, is de voortgang van het impeachment-onderzoek tegen president Clinton. De nieuwe Republikeinse leiding zal zich nu op een van de allermoeilijkse manoeuvres in de politiek dienen voor te bereiden: de strategische terugtocht. Slaagt zij daarin, dan openen zich nieuwe mogelijkheden voor 2000, het jaar waarin het Witte Huis weer de inzet zal zijn.

( a d v e r t e n t i e s )