NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

HET HOGE WOORD is eruit: impeachment, de speciale procedure voor het afzetten van president Clinton, is het doel van de speciale aanklager Kenneth Starr. Zijn openlijke stellingname - te lezen op Internet - markeert een verschil met de laatste keer dat impeachment van een Amerikaanse president aan de orde was, het Watergateschandaal dat Nixon in 1974 noopte ontslag te nemen. Ook toen leverde een speciale aanklager belastend materiaal aan het Congres, waar de beslissing over impeachment ligt. Maar aanklager Jaworski onthield zich in 1974 zorgvuldig van een aanbeveling. En zijn materiaal werd in besloten zittingen geëvalueerd door de speciale commissie van het Huis van Afgevaardigden dat de uiteindelijke aanklacht opstelde waarvan Nixon de afloop niet afwachtte.

Zoveel omzichtigheid is in het Internettijdperk niet te verwachten. Maar impeachment is niet voor niets een zware procedure. In het Amerikaanse systeem van scheiding der machten, waarbij president en Congres een eigen electoraal mandaat hebben, is het wegsturen van de president - regeringsleider en staatshoofd tegelijk - eigenlijk ondenkbaar. Impeachment is wel betiteld als het staatsrechtelijk equivalent van de atoombom. De constitutie voorziet dan ook in een omstandige besluitvorming: eerst moet het Huis van Afgevaardigden beslisen over een aanklacht en dan volgt, onder voorzitterschap van de Opperrechter, een speciaal proces in de Senaat dat te vergelijken valt met een strafzaak - inclusief het recht op een energieke juridische verdediging. Clinton heeft, bij al zijn openlijke betuigingen van berouw, deze ook al aangekondigd.

HET IS DUIDELIJK dat de Amerikaanse constitutie het Congres opdraagt zich tweemaal te bedenken voordat het een president tot aftreden noopt. Wat maakt dat Starr deze strijd wil aangaan? Zijn aanbeveling tot impeachment omvat elf afzonderlijke punten, maar op de keper beschouwd komen deze neer op één enkel verwijt: liegen en draaien over een, toegegeven, onbetamelijke seksuele relatie. Ook bij Nixon gaf onwaarheid - het zogeheten stonewalling - de doorslag, maar toen ging het om het afdekken van politiek machtsmisbruik: vuile trucs tegen politieke tegenstanders (inclusief een inbraak om afluisterapparatuur te plaatsen), misbruik van de belastingdienst en de veiligheidsdiensten.

Het zwakke punt van Starr is vooral het verwijt dat hij zijn uiteindelijke aanklacht tegen de president zelf heeft gefabriceerd door een juridische val op te zetten waarin Clinton wel werd gedwongen een getuige tegen zichzelf te zijn - tot en met zijn naaste raadslieden aan toe. Rechters, leden van een grand jury, leden van het Congres hebben allemaal recht op bescherming van hun particuliere conversaties. De grondwet geeft iedere burger het recht te zwijgen. Kan een president daar dan op deze manier van worden beroofd? Deze vraag valt te pareren door aan te tonen dat Clinton niet zomaar een leugentje vertelde, maar dat dit onderdeel uitmaakte van een patroon. De Republikeinse voorzitter van het Huis van Afgevaardigden, Gingrich, heeft ook al aangegeven dat Clinton niet alleen om Monica Lewinsky valt af te zetten. Starr geeft nu zelf toe dat noch Whitewater (dubieuze zaken in Arkansas waar Clinton ooit goeverneur was), noch latere verdenkingen over het reisbureau van het Witte Huis, noch het verwijt van misbruik van FBI-dossiers impeachment van de president rechtvaardigen.

VOOR IMPEACHMENT vereist de Amerikaanse grondwet ,,zware misdrijven en overtredingen''. Ook dat woordgebruik wijst op symptomatisch misbruik van een hoog ambt. De term is alleen niet nader gedefinieerd. Uiteindelijk is een grond voor impeachment wat het Congres er van maakt, zo blijkt uit een befaamde studie van de rechtshistoricus Raoul Berger uit 1973 - dus net voor het aftreden van Nixon. In het geval van federale rechters, waartegen deze speciale procedure tot dusver vooral is toepast, zijn er precedenten die duidelijk maken dat het verwijt dat zij het aanzien van hun ambt in opspraak hadden gebracht, voldoende is voor afzetting. Dronkenschap en godslastering bijvoorbeeld. Dat gaat al een eind in de richting van seks in het Oval Office.

HET RAPPORT-STARR is nog vers. Het is onduidelijk wat de pikante details over de freudiaanse sigaar van de president en 'telefoonseks' rond het middernachtelijk uur in Amerika los zullen maken. De boodschap van Starr wijst voorshands niet zozeer in de richting van een doorslaggevend juridisch verwijt maar raakt vooral de directe vertrouwensrelatie tussen president en volk. Nu het hoge woord van impeachment is gevallen, zijn de leden van het Huis van Afgevaardigen daar tussen komen te staan. Zij staan ook voor verkiezingen in november. Tenzij het rapport-Starr een plotselinge grondzee in de Amerikaanse publieke opinie losmaakt, zal hun instinct zijn zich te vergewissen van de gevoelens van het electoraat. Ook dat behoort tot het Amerikaanse staatsrecht met zijn opmerkelijke instituut van impeachment. De jury is nog niet binnen, zoals ze daar zeggen.

( a d v e r t e n t i e s )