NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

S e l e c t i e

EDO DIJKSTERHUIS
Eind vorige eeuw stroomden miljoenen Europese immigranten de Verenigde Staten binnen via de immigratiedienst in New York. De toortsdragende Miss Liberty heette hen welkom. Op de voet van het beeld is nog altijd de tekst te lezen: ,,Give me your tired, your poor, your huddled masses''.

De landverhuizers, die de armoede van het Europese platteland en dichtslibbende industriesteden hadden ontvlucht, zagen de imposante contouren van de Noord-Amerikaanse metropool opdoemen als een poort naar het land van overvloed en welvaart. Hun ambities en vooruitzichten waren echter vaak beperkt. Wat zij zochten was genoeg geld om van te leven, verlossing van een strikte standenhierarchie en, vooral, de hoop dat hun kinderen het ooit beter zouden hebben.

De immigranten uit Vijf Europeanen in New York zijn afkomstig uit een ander Europa. Het New York dat opdoemt in de openingsscène van Jeroen van der Drifts documentaire is niet de belichaming van de belofte tot lotsverbetering, maar een betonnen arena waar ambities getoetst worden. De transatlantische gelukzoekers van de jaren negentig komen niet met een voltallige, in lompen gehulde, familie en drie stuivers op zak de boot af. Zij komen alleen, hebben weloverwogen gekozen het vertrouwde Europese thuisland achter te laten en richten zich doelbewust op het vergaren van roem en het grote geld.

Maar dat maakt de overgang van 'Het Oude Continent' naar 'De Nieuwe Wereld' er niet minder dramatisch om. Vanaf dag één worden de Poolse schoolverlater, de Bulgaarse politicologe, de Duitse kunstenaar, de Nederlanse acteur en de Ierse mode-ontwerpster met hun neus gedrukt op de realiteit van de Amerikaanse droom: het is zwemmen of verzuipen. De aanvankelijke betovering van het 'plotseling midden in het decor van een Amerikaanse tv-serie staan', zoals de Ierse Eileen Shields het uitdrukt, duurt maar kort en maakt al snel plaats voor het besef dat het in New York maar om één ding draait: werken en geld verdienen.

De vijf Europese imigranten in de documentaire zijn, één uitzondering daargelaten, schoolboekvoorbeelden van 'self-made success' volgens Amerikaans patroon. Zij hebben wat af geploeterd, het hoofd boven water gehouden met inferieure baantjes, Engels geleerd via tekenfilms op kabel-tv en zijn uiteindelijk succesvol en Amerikaans geworden. Want dat lijkt het effect te zijn van een langdurig verblijf in New York. Opgenomen worden in de Amerikaanse smeltkroes betekent aanpassen en assimileren.

Misschien was het beeld anders geweest als de documentairemaker minder geslaagde immigranten aan het woord had gelaten. Nu ontstaat het beeld van Europeanen die een stervend continent hebben achtergelaten om geheel op te gaan in de onstuimige gelijkmaker en vervlakker, die New York blijkbaar is. Als de vijf geportretteerden wordt gevraagd wat ze het meest missen aan Europa dan blijven de antwoorden steken in futiliteiten of algemeenheden. Zo mist de Bulgaarse Albena Azmanova de boom die voor haar ouderlijk staat en zegt de Duitser Matthias Held een 'prettig nostalgisch verlangen naar het Duitse Romanticisme' te koesteren. Alleen de Nederlander Mark Roovers, de minst geslaagde van de vijf (hij woont in een aftands pension in een criminele wijk omringd door junks en prostituées), heeft met zijn gemijmer over intermenselijk contact in huiselijke sfeer werkelijk wat af te dingen op het leven in New York. Deze vijf Europeanen zijn geen Europeanen meer. De Pool Kolouszek onderkent dit als hij de vraag naar wat zijn thuis is beantwoordt met 'dat weet ik niet meer, echt niet'. De Europese immigranten hebben - sommige met vrees, anderen met verlangen - het stereotype beeld van Amerika met zich meegebracht naar hun nieuwe vaderland. Roem, geld en uiterlijk vertoon zijn in de meeste gevallen verworden van ambitie tot werkelijkheid. Uiteindelijk blijkt het dat 'you can take Europeans out of America, but you can't take America out of Europeans'.

Vijf Europeanen in New York, Ned.3, 20.22-21.02u.