NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

The Truman Show is een vrolijke film die de spot drijft met de televisie. Het Amerikaanse publiek gaat er masaal voor naar de bioscoop en critici zien er een sleutel in tot een goed begrip van onze tijd. De film zou het antwoord van de jaren negentig zijn op George Orwells 1984.

Door onze correspondent JUURD EIJSVOOGEL

WASHINGTON, 16 JUNI. Met een mengeling van afschuw en hilariteit herkent Amerika zichzelf massaal in de nieuwe film van de Australische regisseur Peter Weir. The Truman Show is een vrolijke film met een donkere ondertoon, die de spot drijft met de hedendaagse televisie en het publiek dat er naar kijkt. Volgens veel Amerikaanse critici is de film zelfs de sleutel tot een goed begrip van onze tijd.

Het gegeven van The Truman Show is een duivelse vondst. De intens brave Truman Burbank (gespeeld door Jim Carrey) is een dertiger die werkt bij een verzekeringsmaatschappij. Hij is getrouwd met een stralende blonde vrouw die uit een ouderwets reclamespotje lijkt weggelopen. Ze wonen op een idyllisch eiland, in een smetteloos huisje met een witgeverfd tuinhekje en een kortgeschoren gazon. Buiten schijnt voortdurend de zon en de buren groeten elkaar altijd even hartelijk.

Er is maar één probleem met dit schijnbare paradijs: het is allemaal nep, en Truman is de enige die dat niet weet. Zijn hele leven wordt 24 uur per dag, zeven dagen per week heimelijk gefilmd en rechtstreeks op de televisie uitgezonden als een soap opera, die door miljoenen kijkers ademloos wordt gevolgd. Een geniale televisiemaker, Christof geheten, presenteert Trumans alledaagse bestaan als de perfecte reality tv, een compleet menselijk leven, continu op het scherm.

Het plaatsje waar Truman al zijn leven lang woont is één groot televisiedecor, gebouwd in een reusachtige koepel even buiten Los Angeles. Alle bewoners zijn acteurs: van de buschauffeur en de krantenverkoper tot de vrouw, de moeder en de beste vriend van Truman. En iedere gebeurtenis in zijn leven volgt een gedetailleerd scenario. Alleen Truman zèlf weet van niets. Pas in aflevering 10.909 begint hij nattigheid te voelen - en daarmee begint tegelijk zijn heldhaftige poging om te ontsnappen uit de verstikkende werkelijkheid die voor hem is gecreëerd.

In de Amerikaanse media is de film luid geprezen als een meesterwerk, vooral omdat hij zo'n vlijmscherpe kritiek bevat op ... de Amerikaanse media. De film zou het antwoord van de jaren negentig zijn op George Orwells 1984 en Brave New World van Aldous Huxley. En het publiek stroomt in grote aantallen toe. In de kleine twee weken dat de film nu in de Amerikaanse bioscopen draait heeft hij al zo'n 65 miljoen dollar opgebracht.

Het verhaal van de Nieuw-Zeelandse scenarist Andrew Niccol mag verzonnen zijn, iedereen die wel eens televisie kijkt zal er veel van de werkelijkheid van de jaren negentig in herkennen. De bezetenheid van het televisiepubliek om ieder onbenullig detail van Trumans leven te weten te komen, doet denken aan de maandenlange obsessie van de Amerikanen met het proces van O.J. Simpson. En de gretigheid van televisiemakers om met de camera diep door te dringen in het privéleven van mensen, is allang een alledaags fenomeen.

In de show van Jerry Springer komen mensen hun intieme ruzies uitvechten voor het tv-publiek. Vooraanstaande politici en sterren uit de showbusiness kunnen amper nog een stap verzetten zonder gefilmd of gefotografeerd te worden.

De overschatting van de tv

En in Los Angeles onderbraken televisiestations onlangs hun middaguitzendingen (in één geval een kinderprogramma), om rechtstreeks verslag te kunnen doen van een kennelijk belangrijk nieuwsfeit: een gestoorde man dreigde zich midden op een snelweg een kogel door het hoofd schieten, en voerde zijn dreigement voor het oog van de kijkers nog uit ook.

The Truman Show gaat nog een stap verder. De hoofdpersoon geeft zijn privacy immers niet zèlf op, hij weet niet eens dat hij in de rest van de wereld een superster is. Hij is het slachtoffer van een dolgedraaide televisiecultuur. En de boodschap van de film lijkt dat die cultuur slechts een paar stapjes af staat van de onze. Volgens het weekblad Newsweek gaat de film over ,,de manier waarop de media en het publiek hebben samengezworen om het hele idee van privacy te vernietigen''. Alsof dat laatste al een voldongen feit is, dat nu door Peter Weir aan het licht is gebracht.

Het legertje Amerikaanse recensenten, columnisten en zondagsfilosofen dat zich de afgelopen weken op The Truman Show heeft gestort, is in de interpretatie ervan wat op hol geslagen. De film kan zeker gezien worden als een kritisch commentaar op de huidige mediacultuur. En die cultuur verdient ook zeker allerlei kritiek. Maar in de Amerikaanse bioscopen draait geen stuk voor de opiniepagina. The Truman Show is in de eerste plaats een subtiele komedie, gefilmd in een verrassende, surrealistische stijl die doet denken aan de films van Alex van Warmerdam. Het gegeven is bovendien onweerstaanbaar en stemt tot nadenken.

Maar is de film ook een spiegel van onze tijd? Is The Truman Show een revolutionair kunstwerk, zoals veel critici beweren, omdat de televisie erin wordt afgeschilderd als Het Grote Kwaad (alsof dat nog nooit is vertoond)? Dreigen wij werkelijk allemaal het slachtoffer van de gewetenloze televisiebazen te worden, net als Truman?

Het lijkt wat overdreven. De televisie vertoont veel rotzooi, en presenteert iedere dag allerlei namaak als authentieke werkelijkheid. Maar of ze het leven van veel mensen echt beheerst en ons allen tot slaven maakt, mag betwijfeld worden. Het belang van televisie wordt gemakkelijk overschat, ook door haar critici. Alleen een onnozele hals als Truman Burbank kan het ontgaan dat de wereld van de televisie niet de werkelijkheid is.

Aan het eind van de film, als Truman er tot woede van zijn bedenker in slaagt om uit het artificiële televisiestadje te ontsnappen, komt de soap tot een plotseling einde. Maar het leven van de televisiekijkers in de buitenwereld gaat gewoon door. Ze pakken de afstandsbediening en kijken of er iets leuks op een ander kanaal is.