NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Centrumdemocraten woedend na nederlaag

De Centrumdemocraten verdwijnen uit de Kamer. Partijleider Janmaat wijt het verlies aan een vijandige pers en gemanipuleerde stemmachines.

Door onze redacteur YAEL VINCKX

DEN HAAG, 9 MEI. Hij trekt de bril van zijn neus en poetst de vette glazen schoon. Buigt zich over tafel en zegt: ,,U bent de schuldige. De pers heeft ons vier jaar lang doodgezwegen. Hoe kon de kiezer dan van ons bestaan weten?'' Een verslaggever van het regionale station Radio West morrelt aan de knoppen van zijn zender.

Dat gebaar maakt de woede in Hans Janmaat en zijn fractiegenoten los. ,,Acht jaar heb ik in de gemeenteraad van Den Haag gezeten'', zegt Tweede-Kamerlid Wil Schuurman met overslaande stem vanuit haar rolstoel. ,,En nooit, nooit, heeft Radio West iets aan mij gevraagd. Deruit moet-ie. Deruit!'' Janmaat staat op en duwt de journalist door de deuropening. ,,Zo gaan we voortaan met de pers om.''

Janmaat is woedend. Vier jaar geleden veroverden zijn Centrumdemocraten (CD) drie zetels in de Tweede Kamer. Afgelopen woensdag moest de partij al die zetels weer inleveren. Enige tijd hoopte Janmaat nog op een zetel, maar uiteindelijk stemde Nederland de extreem-rechtse partij uit het parlement. Na 4.513 dagen in de Tweede Kamer moet Janmaat vertrekken.

Hij wijt de neergang van de partij aan een vijandige pers en gemanipuleerde stemmachines. Want is het niet toevallig dat, tegelijk met de grootschalige invoering van het elektronisch stemmen, de CD verliest? Janmaat weet het zeker: hier zit de Binnenlandse Veiligheidsdienst achter. De partij zoekt de schuld niet bij zichzelf. ,,We vechten tegen een gigantische overmacht. Premier Kok heeft achter de schermen alles gedaan om ons stuk te maken. Dat is gelukt.''

Op de gang staan twee CD-aanhangers uit Limburg te luisteren. Voor deze verkiezingsavond zijn ze speciaal naar Den Haag gekomen. ,,Zonder zetel ligt de partij op zijn kont'', zegt J. Zillem, ex-gemeenteraadslid voor de CD in Brunssum. ,,Dan kunnen we nergens meer terecht met onze vragen'', vult D. de Jong uit Maastricht aan. ,,Naar andere partijen kunnen we niet. Die moeten ons niet.''

Ze begrijpen niet goed hoe het zover heeft kunnen komen. Vier jaar geleden had de partij 87 raadszetels, in 1998 nog één, in Schiedam. Het zijn toch die vermaledijde stemmachines. En de intimidatie van CD'ers. ,,Mensen durven er niet voor uit te komen dat ze ons goed vinden'', zegt Zillem. ,,En tsja, het gaat beter met de economie. Dan hebben de mensen ook minder te moppperen.''

Anderen begrijpen het wel. Juridisch medewerker L. Balai van het Landelijk Bureau ter bestrijding van Rassendiscriminatie (LBR) wijst erop dat het onderwerp migranten in tegenstelling tot de jaren tachtig geen taboe is in de politiek. ,,Politieke partijen praten open over de integratieproblematiek. En de discussie over asielzoekers wordt ook hard gevoerd.''

Daarnaast, meent Balai, heeft de partij er alles aan gedaan om zichzelf in een kwaad daglicht te stellen. Het voormalig Amsterdamse CD-raadslid Y. Graman werd veroordeeld wegens zijn betrokkenheid bij het in brand steken van een opvanghuis voor Surinaamse verslaafden, eind jaren zeventig. Het Arnhemse raadslid H. Selhorst verdween in de cel wegens drugshandel. Verder raakten CD-kandidaten in opspraak wegens verzekeringsfraude, bedreigingen en exhibitionisme. Balai: ,,Terwijl kiezers juist een rustige en stabiele partij willen.''

Het Tweede Kamerlid Rehwinkel (PvdA) toont zich tevreden. Op zijn initiatief werd de kieswet onlangs veranderd; in plaats van tien handtekeningen moest een politieke partij voortaan dertig handtekeningen in een kiesdistrict verzamelen om op de lijst te komen. Bovendien moeten de handtekeningen persoonlijk op het gemeentehuis worden gezet - de vodjes papier van de CD met daarop tien onduidelijke krabbels waren daarmee verleden tijd. ,,Veel mensen willen wel stemmen op deze ongure partij, maar er niet voor staan. In Zuid-Gelderland en Drenthe kon de partij daarom niet op tijd de handtekeningen inleveren'', constateert Rehwinkel tevreden.

Met slechts één raadszetel in Schiedam rest de CD de vraag: hoe nu verder? De Limburgers Zillem en De Jong voelen niets voor aansluiting bij andere, extreem-rechtse partijen als CP86 of de Volksnationalisten. ,,Zij lossen geschillen met hun vuisten op. Dat moet niet. We moeten juist meer naar het midden, minder extreem worden'', meent De Jong.

Janmaat weet het ook niet. Wel wijst hij briesend een voorstel van de Belgische leider van het extreem-rechtse Vlaams Blok, Filip Dewinter, van de hand. Deze zei afgelopen week in Vrij Nederland dat extreem-rechts in Nederland zich een paar jaar moet inhouden, om daarna met één partij terug te komen. Janmaat: ,,Wij hebben Dewinter niet nodig voor advies.''

Maar wat moet de CD dan doen? Mede door zijn autoritaire leiderschap heeft de inmiddels 63-jarige Janmaat geen troonopvolger binnen zijn partij. ,,Wat wij gaan doen, gaat u niks aan!''

Het vertrek van de CD uit de Tweede Kamer betekent voor Janmaat en zijn fractiegenoot/vriendin Schuurman niet alleen een politieke afgang. Het is ook een financiële aderlating. Ze ontvingen samen ruim 322.000 gulden bruto per jaar voor hun Kamerlidmaatschap, naast de ruim 38.000 gulden bruto voor Schuurmans plaats in de Haagse gemeenteraad. In maart werd zij al weggestemd uit de Haagse gemeenteraad en eergisteren verdween het stel ook uit het parlement.

Even, om half tien op de verkiezingsavond, gloort er hoop voor de CD'ers. De mobiele telefoon van Wil Schuurman is overgegaan. Ze praat en steekt het ding dan triomfantelijk in de lucht. ,,Hans, we hebben een zetel.'' Maar Janmaat beseft dat de Centrum Democraten sowieso hebben verloren. ,,Welnee joh'', bijt hij zijn vriendin dan ook toe. ,,Dat maakt toch niet uit.''