NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

PAARS MAG DOOR. Al voor de verkiezingen gaven de drie regeringspartners PvdA, VVD en D66 te kennen met elkaar verder te willen gaan. De kiezers hebben gisteren deze voor Nederlandse begrippen bijzondere duidelijkheid vooraf met een even duidelijke uitspraak beantwoord. Paars is de enige reëel te vormen coalitie.

De Tweede-Kamerverkiezingen hebben geleid tot een klinkende overwinning voor zowel de Partij van de Arbeid als de VVD. Regeren heeft voor deze twee partijen eindelijk weer eens geloond. Het avontuur dat beide partijen in 1994 met elkaar zijn aangegaan, is gewaardeerd. Dat kan niet worden gezegd van D66, de derde coalitiepartner, die door de kiezer met een paradoxale uitkomst is opgescheept. Uitgerekend de architect van het zo populaire paars betaalt met het inleveren van tien zetels de prijs. De enige schrale troost voor D66 is dat het verlies na de desastreuze voorspellingen van de laatste weken nog enigszins meevalt. Daar komt bij dat D66 in 1994 met de toen behaalde winst van twaalf zetels is overgewaardeerd. Met de huidige veertien zetels zit de partij waarschijnlijk in de buurt van haar natuurlijke omvang. D66 doet er dan ook verstandig aan niet al te snel te concluderen dat de partij niet meer in de coalitie thuishoort.

BUITEN HET regeringskamp valt vooral de winst ter linkerzijde op. Zowel GroenLinks als de Socialistische Partij heeft de oppositionele werkzaamheden beloond zien worden met een ruime verdubbeling van de omvang. Hoewel het begrip de afgelopen jaren een andere inhoud heeft gekregen, was 'links' sinds de invoering van het algemeen kiesrecht in 1917 nog nooit zo groot in de Tweede Kamer. Het is voor een nieuw kabinet niet zonder betekenis dat de progressieve partijen sinds gisteren over 75 van de 150 zetels beschikken. Op basis van dit gegeven zal de VVD als regeringspartner het aantal 'vrije kwesties' tot een minimum willen beperken. Opmerkelijk is voorts de nieuwe nederlaag voor het CDA. Met nog maar 29 zetels zijn de christen-democraten op een nieuw dieptepunt aangeland. De afstraffing van de kiezer in 1994, toen de partij veertig procent van de aanhang verloor, was dus geen eenmalige. De grondige personele schoonmaak en inhoudelijke herbezinning die het CDA vier jaar geleden begon, hebben niet kunnen voorkomen dat de partij wederom een fors verlies moest incasseren. Er lijkt dan ook meer aan de hand. Afgezien van de conjuncturele opleving ten tijde van de episode-Lubbers, doen de christen-democraten al sinds 1967 bij verkiezingen niet anders dan verliezen. De teruggang is structureel en de natuurlijke regeringspartij van weleer dient zich dan ook voor te bereiden op een rol in de marge.

IN DE CATEGORIE 'overigen' valt op dat de verrassende opkomst van grijs Nederland van vier jaar geleden weer even snel ongedaan is gemaakt. Wat toen nog een trend leek te worden, is vooral door onderling gekrakeel van de vertegenwoordigers van de ouderenpartijen toch niet meer dan een incident gebleken. Hetzelfde geldt voor de extreem-rechtse Centrumdemocraten, die na gisteren niet meer in de Tweede Kamer zijn vertegenwoordigd. Ook hier zijn het de vertegenwoordigers van de partij zelf geweest die aan hun eigen ondergang hebben bijgedragen. Met 73,2 procent is de opkomst wederom vijf procent lager geweest dan vier jaar geleden, wat toen al een laagterecord voor Tweede-Kamerverkiezingen was. Met name in de grote steden hebben de kiezers het massaal laten afweten. Nagenoeg vier op de tien kiezers is daar niet opgekomen. Daardoor nadert de politieke legitimatie in de grote steden, die tevens de erkende probleemgebieden vormen, kritische grenzen. De combinatie van politieke en sociale uitsluiting kan uiteindelijk funeste gevolgen hebben.

DE KIEZERS HEBBEN gisteren een heldere uitspraak gedaan. Er is een duidelijk signaal afgegeven voor een voortzetting van de huidige coalitie. Ervan uitgaande dat PvdA en VVD beide voor de basiselementen van paars zorgen, hoeft er zelfs aan de kleurmenging weinig te worden veranderd. Het vertrouwen is gegeven. Aan de spelers bij de formatie de taak dat vertrouwen de komende weken niet te beschamen.

( a d v e r t e n t i e s)