NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

S e l e c t i e

BAS BLOKKER
Zedenpredikers en het beeld, dat blijft een moeizame verhouding. Altijd is er de argwaan dat het beeld de zinnen te zeer prikkelt. Maar altijd ook is er het besef dat de Goede Boodschap beter beklijft als er een beeld aan vastzit. De zedenprediker bedient zich soms van het instrument van de duivel om het Woord Gods tot zijn recht te laten komen.

Vanavond beklimmen twee zedenpredikers de kansel in de huiskamer. Het zijn duivelskunstenaars, die hun publiek verleiden om te zeggen dat het zich niet moet laten verleiden. Filmers met een boodschap. (Waar is de tijd gebleven dat Hollywood daar niks van moest hebben? Dat de gouden regel was: If you have a message, call Western Union?)

Network (Sidney Lumet, 1976) en Natural Born Killers (Oliver Stone, 1994) gaan over valse profeten. Die in Network heet Howard Beale, een nieuwslezer wiens kijkcijfers zo diep dalen dat hij ontslagen dreigt te worden. Die in Natural Born Killers zijn Mickey en Mallory Knox, een koppel massamoordenaars, die alleen op hun trouwdag niet moorden.

Het zijn vooral films die waarschuwen voor de kracht van het beeld. En het krachtigste beeld dat wij kennen (the most awesome force, zoals Beale in Network zegt) is de televisie. Misschien als de mensheid goed was, dat televisie dan een heilzame lichtdrager zou zijn. Maar zoals het nu staat, is het de duivel in persoon. De duivelin in Network, Faye Dunaway wordt dan ook 'vleesgeworden televisie' genoemd. En hoe kan het ook anders dat zij zo is geworden, zegt iemand die door haar is verleid, ,,zij heeft het leven geleerd van Bugs Bunny''.

Het is waar: het ene moment draai je de knop om en zie je hoe een muis een kat met een stoomwals overrijdt. Het volgende moment hoor je de president van het land zeggen dat hij moet aftreden. De onaandoenlijkheid van het meubel televisie tegenover de emoties die haar lichtbeelden teweegbrengen, is een mooi en dus graag gebruikt onderwerp van films. Network en Natural Born Killers hebben de grondigheid gemeen waarmee ze het fenomeen onderzoeken, en jammer genoeg ook de moralistische toon waarmee ze hun onderzoek openbaren.

Van Oliver Stone (The Doors, JFK en de tv-serie Wild Palms) is moralisme het handelsmerk geworden. De enige reden dat je toch elke nieuwe film van hem weer tegemoet ziet, is dat hij zo'n verschrikkelijk goede filmer is. Hondsbrutaal is zijn montage en hij durft razendsnel te kiezen uit een waaier van vormen. De mooiste scène in Natural Born Killers is die waarin de verschrikkelijke jeugd van Mallory (de altijd drenzende Juliette Lewis) ons als een sit-com wordt vertoond: 'I love Mallory', waarbij een live-publiek meelacht terwijl de vette vader haar aanrandt.

Maar voor de rest is het woord 'barok' te slapjes om de overladenheid aan te geven. Door elk venster zie je apocalyptische achtergrondprojecties langstrekken: doorschijnende paarden, galopperende indianen, razende treinen en heel veel vlammen. En het begint pas goed te ergeren als de media zich over Mickey en Mallory ontfermen en ze la minute volkshelden zijn. De demagogie van de media in de film haalt het niet bij de demagogie die predikant Stone gebruikt om het Kwaad aan het licht te brengen.

Network is meer rechttoe rechtaan. Twintig jaar ouder, dat mag ook wel. Lumet (12 angry men, Dog day afternoon) concentreert zich op de machinaties rond de geflipte nieuwslezer Howard Beale, die in de laatste uitzending voor zijn ontslag luidkeels begint te schelden op alle bullshit in de wereld. Dat slaat zo goed aan dat de kijkcijfers stijgen en hij mag blijven als onheilsprofeet. Tot het nieuwigheidje ervan af is; dan wordt hij live doodgeschoten.

Wat je Lumet en zijn met een Oscar geëerde scenarioschrijver moet nageven, is dat ze met al hun cynisme in 1976 akelig veel televisie-ellende van nu hebben voorspeld: reality-tv, de populariteit van scheldpartijen, de totale onverschilligheid ten opzichte van journalistieke integriteit.

Wat je Hollywood moet nageven is dat het in 1976 de belangrijkste Oscar niet aan het sombere Network gaf, maar aan de Blijde Boodschap van Rocky.

Network (Sidney Lumet, VS'76), RTL5, 20.30-22.50u.

Natural Born Killers (Oliver Stone, VS'94), Veronica, 22.05-0.05u.