NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

De speurtocht naar olie- en gasvoorraden verloopt de laatste jaren veel effectiever door het gebruik van nieuwe seismische technieken. De Nederlandse softwareproducent Jason Geosystems is marktleider in de '3D- seismiek'.

Door onze redacteur THEO WESTERWOUDT

ROTTERDAM, 20 FEBR. Sinds tien jaar maakt het driedimensionale seismisch onderzoek een snelle opmars, waardoor de kosten voor exploratie en productie van nieuwe olie- en gasreserves fors dalen.

'3D-seismiek' levert een netwerk van gegevens over de diepe ondergrond op, waarmee veel makkelijker en preciezer dan vroeger kan worden vastgesteld waar olie- en gasreserves zich bevinden, legt dr. Pieter van der Made uit. Hij is directeur van softwareproducent Jason Geosystems in Rotterdam. ,,Vroeger deden geologen onderzoek in zo'n gebied door langs één lijn geluidsgolven de bodem in te sturen en de echo's te registreren. Nu gebeurt dat in een groot aantal lijnen naast elkaar, waardoor oliemaatschappijen met een grote precisie kunnen vaststellen waar ze moeten boren.''

Sinds zeven jaar beschikken de olieconcerns ook over de techniek van het 'horizontaal boren' waarmee de olie- en gashoudende grondlagen die de 3D-seismiek aanwijst, precies kunnen worden gevolgd. Een flexibele boorstang gaat verticaal de grond in en wordt met behulp van een computer schuin naar zijn doel gestuurd. De boorkop beweegt vervolgens horizontaal naar de plek in het gas- of olieveld die het meest gunstig voor de productie wordt geacht.

,,3D-onderzoek is in het begin van het exploratieproces veel duurder'', zegt woordvoerder Frank Duut van de Nederlandse Aardolie Maatschappij. ,,Maar omdat de succesratio bij boringen veel groter is, dalen de uiteindelijke kosten sterk. Voor ons is deze techniek van levensbelang geweest. Zonder 3D hadden we de exploratie van nieuwe gasvelden eind jaren tachtig zo'n beetje moeten beëindigen. Alle nieuwe vondsten vanaf begin jaren negentig waren gebaseerd op 3D-seismiek.''

In de jaren zeventig en tachtig was volgens Duut nog maar één op de vijf exploratieboringen die de NAM verrichtte 'raak', maar nu ligt de succesratio tussen één op twee en één op drie. Voor de NAM is de 3D-techniek ook van groot belang voor de exploratie van gasvelden onder de Waddenzee. Om natuur en milieu te ontzien worden zo min mogelijk proefboringen op het wad zelf uitgevoerd en kiest men voor horizontale boringen vanaf de rand van het gebied, op het land. De productie zal daarna geheel vanaf het land gebeuren.

Zonder snelle computers en geavanceerde software om alle meetgegevens te analyseren en verwerken was het succes van 3D onmogelijk geweest, zegt Pieter van der Made. Met zijn compagnon en mede-directeur Paul van Riel richtte hij in 1987 Jason Geosystems op, nadat ze samen aan de Technische Universiteit in Delft waren afgestudeerd en promotie-onderzoek over verwerking van seismische computergegevens hadden gedaan. Ze zijn nu experts op het gebied van geavanceerde software en hebben alle grote oliemaatschappijen als vaste klanten.

Met slechts 60 man personeel, waarvan 25 in Nederland, heeft Jason volgens Van Riel een marktaandeel van 20 25 procent in de snel groeiende markt voor 'kwantitatieve, geïntegreerde 3D seismische data-analyse'. ,,Wij zijn prijsleider omdat we qua technologie vooroplopen, en we beschouwen onszelf ook als marktleider in de wereldwijde omzet in deze markt die nu in totaal zo'n 50 miljoen dollar per jaar beloopt.''

Jason groeide sinds de oprichting van haar eerste 3D-product als kool in omzet en aantal medewerkers, de laatste jaren zelfs met gemiddeld 40 procent jaarlijks. Kantoren werden geopend in Rotterdam, Groot-Brittannië, de Verenigde Staten, Canada en Singapore en licenties voor de gespecialiseerde software zijn verkocht in alle werelddelen.

,,Olieconcerns trekken zich steeds meer terug op hun kerntaken, om kosten te besparen. Gespecialiseerde taken zoals software-ontwikkeling besteden ze uit. Wij werken daarbij nauw met ze samen om de specificaties precies op hun wensen af te stemmen'', zegt Van der Made. ,,British Petroleum was vijf jaar geleden de eerste. Het systeem dat we samen hebben ontwikkeld, wordt nu wereldwijd door BP toegepast. De eigendomsrechten bleven bij ons en we passen de systemen voor elke klant aan. Die formule hebben we intussen al zeven maal toegepast.''

Omdat er steeds meer naar olie en gas wordt geboord is er een schaarste aan apparatuur en expertise waardoor de prijzen de laatste jaren fors zijn gestegen.

Jason wil nu op eigen kracht ,,behoorlijk verder groeien, zo'n 50 procent per jaar moet haalbaar zijn'', zegt Van der Made. ,,Op dit moment is de belangrijkste rem daarop de arbeidsmarkt. We hebben nu zestig medewerkers en we kunnen er zó een tiental aanstellen, maar die zijn niet makkelijk te vinden. Werk is er genoeg, we zijn nu bijvoorbeeld bezig met een nieuw project in Rusland. Twee jaar geleden zijn we ook in China begonnen en intussen hebben we daar al meer dan vijftien licenties verkocht.''

De nieuwste ontwikkelingen zijn experimenten met vierdimensionale seismiek: de dimensie tijd wordt toegevoegd. Dat betekent eenvoudig dat het 3D-onderzoek na het begin van de productie van olie of gas uit een veld met regelmatige intervallen opnieuw wordt uitgevoerd. Bij offshore-velden laat men de meetinstrumenten achter op de zeebodem om het onderzoek met een speciaal schip periodiek te herhalen.

Van Riel: ,,Dan kun je precies vaststellen waar de vloeistof in het gesteente naar toe kruipt. Daarmee kun je de productieboorput aanpassen om de hoogste opbrengst te halen. Vroeger stelde men met de seismiek alleen vast hoe de structuur van de ondergrond was, nu haal je uit de uitslag van de geluidssignalen ook gegevens over de doorlaatbaarheid en porositeit van het olie- of gasveld.''