NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

S e l e c t i e

DIRK LIMBURG
Vluchtelingen zijn een getal geworden. Dat is de boodschap van de driedelige serie Nieuwland waarvan de Avro vanavond de eerste aflevering uitzendt. In gesprekken met ingeburgerde vluchtelingen en mensen die daarvoor nog niet lang genoeg in Nederland zijn wordt een scherp beeld geschetst van de mensen die uit verscheidene bedreigde wereldstreken sinds het einde van de jaren dertig naar hier kwamen. En hoe ze opgevangen werden.

Producente Ireen van Ditshuyzen heeft van Nieuwland een ingetogen drieluik gemaakt dat zonder emotioneel of spectaculair te worden rustig een verhaal vertelt rond een tiental vluchtelingen. De portretten in de eerste aflevering blijven nog wat zweven, maar vanaf deel twee ken je de mensen en maak je zijdelings ook kennis met hun partners of kinderen. Zo worden ze van vertegenwoordiger van het begrip vluchteling tot mens.

Natuurlijk zijn vluchtelingen geen verschijnsel van deze eeuw, maar voor de duidelijkheid beperkt Nieuwland zich tot de laatste 60 jaar. De eerste aflevering begint met een Oostenrijker die voor de aansluiting bij nazi-Duitsland vluchtte. Na hem komt een Hongaar uit het midden van de jaren vijftig en een Tsjechische uit 1968 aan het woord. De grote lijn is herkenbaar in de titels van de afleveringen: de aankomst, de verandering en het dilemmma. Waarbij het persoonlijke verhaal steeds leidt tot meer algemene observaties. Zo staat de verandering zowel voor de aanpassing van de vluchteling, als voor de veranderingen in de manier waarop Nederland vluchtelingen opvangt en bejegent.

Na de Tsjechen kwamen in 1973 de Chilenen en dat was, zoals in de serie wordt opgemerkt, de laatste groep die echt welkom was en nog vooral particulier werd opgevangen. Daarna kwamen de Vietnamezen die we in de journaals met wrakke bootjes hun land zagen verlaten. De nationaliteit van het schip dat hen aan boord nam bepaalde hun land van bestemming: ze vluchtten niet zozeer naar Nederland, als wel uit hun land weg. Een Vietnamese vrouw vertelt over haar ervaringen. Over de kennismaking met Nederland, een bezoekje aan de Euromast en andere Hollandse hoogtepunten. En hoe ze op de koude dag dat ze hier arriveerde voor het eerst haar adem als rook uit de mond zag komen. Ze is nu een dertiger en haar kind mag zelf weten of hij Nederland of Vietnam als zijn vaderland beschouwt, als hij maar niet vergeet waar zijn wortels liggen.

Met de komst van 3.000 Tamils uit Sri Lanka in 1984 verandert de houding van Nederland tegenover de vluchtelingen. De opvang wordt meer een aangelegenheid van de overheid en na een paar incidenten en een hongerstaking is de vluchteling een probleem geworden. Enkele jaren later klinkt steeds luider de roep van het 'volle' Nederland. Een verklaring voor die omslag kan de serie niet geven, anders dan dat het ging om grote aantallen die kwamen in een tijd van werkloosheid.

Door de kennismaking met min of meer vernederlandste buitenlanders hoopt Nieuwland van de vluchteling meer mens en minder deeltje van een statistiek te maken. Dat lukt goed, al was het maar door de observatie van een van de geïnterviewden dat de manieren waarop Hollanders dááág zeggen onderwerp van een studie zou kunnen zijn. Maar belangrijker is de vraag die een andere nieuwe Nederlander opwerpt of de opvang van vluchtelingen iets is waar je voor of tegen zou kunnen zijn en of er een gerechtvaardigd verschil bestaat tussen 'economische' en 'politieke' vluchtelingen. Allemaal vragen die ongetwijfeld ook aan de orde komen in de discussie-uitzending waarmee de serie over drie weken besluit.

Nieuwland, Ned.1, 22.22-23.05u.