NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Het publiek mag zelf monteren

Voor het zien van sommige film is het op het Rotterdamse Filmfestival niet genoeg om op een stoel te gaan zitten. Voor de 'Dream Machine' moet je over een kleed lopen, voor 'Be Now Here' op een roterend platform staan.

Door DANA LINSSEN

ROTTERDAM, 4 FEBR. Vroege bezoekers van het Rotterdams Filmfestival kijken nog steeds een beetje bevreemd als zij voor de ingang van Pathé 7 een medewerkster van het festival fanatiek heen en weer zien springen.

Ze is een van de enthousiaste gebruikers van de 'Cinemat', vertelt Gloriana Davenport, drijvende kracht van de Interactive Cinema Group van het Massachusetts Institute of Technology (MIT) dat de 'mat' voor de tentoonstelling Cinema without Walls naar Rotterdam bracht. Davenport danst zelf een paar passen in de kelder van het Pathé-theater, die tijdens het festival is ingericht als 'medialab'. Om haar heen checken bezoekers hun email, spelen de nieuwste nintendo games of dwalen door de virtuele werelden op de cd-roms van Chris. Marker of Zoe Beloff.

Dansen is belangrijk als je plezier wilt beleven aan de Cinemat, een onderdeel van multimedia installatie The Dream Machine. De Cinemat bestaat uit een website, een vloerkleed en een filmscherm. Wie over het kleed loopt, activeert sensors die op hun beurt weer beelden veroorzaken op het scherm. Het openingsbeeld bestaat uit de ontmoeting van een man en een vrouw - toekomstige geliefden? ex-minnaars? De toeschouwer is vrij om de dromen en herinneringen van deze personages te interpreteren en te beïnvloeden. ,,De beelden in The Dream Machine zijn geordend in drie non-linaire verhaal'draden''' , legt Davenport uit. ,,Wie danst of springt verstoort de onderliggende structuur en komt dus voor verrassingen te staan.'' Het is de bedoeling dat in de toekomst de website van het MIT direct gelinkt zal zijn aan de Cinemat. Niet alleen kunnen mensen dan vanachter hun pc via webcams alle bewegingen op de mat volgen, maar zij zullen ook in staat zijn om beelden en teksten aan het verhaal toe te voegen.

,,De meeste mensen lopen over de mat heen zonder te beseffen dat ze de beelden zelf veroorzaken'', zegt Davenport. ,,Of ze voelen zich gegeneerd en stappen snel weer van de mat af. Het leuke is juist dat je de mat echt kunt leren kennen door er veel tijd op door te brengen.''

Davenport is geen onbekende op het festival. Twee jaar geleden nam zij in het eerste Exploding Cinema-programma deel aan een workshop over interactieve verhaalstructuren, een term dat zij nu liever vervangt door 'collaboratieve of coöperatieve' cinema. Ze is van oorsprong documentairemaakster en werkte samen met direct cinema pionier Richard Leacock. Al in de jaren zeventig maakte ze met Leacock en de latere Internetgoeroe Nicholas Negroponte een van de eerste 'interactieve' documentaires: The Aspen Movie Map, een virtuele wandeling door het stadje Aspen. Davenport: ,,Het grootste bezwaar van de traditionele documentaire is dat er in de montage zoveel materiaal verdwijnt. Zo komt het publiek altijd minder te weten dan de filmmaker. Ik wil een systeem ontwikkelen waarin je veel meer materiaal kunt verwerken dan in negentig minuten film. De toeschouwer moet zijn eigen montages kunnen maken zonder alleen maar een beetje heen en weer te klikken tussen voorgeprogrammeerde opties.''

Ook de andere installaties van Cinema without Walls illustreren hoe mengvormen van oude en nieuwe media, er in de toekomst uit zouden kunnen gaan zien. Speerpunt van al die experimenten lijkt op dit moment het doorbreken van wat Davenport omschrijft als de 'desktopmetafoor': het idee dat nieuwe media alleen toegankelijk zijn vanachter je eigen beeldscherm. In Artificial Changeling probeert de New Yorkse Toni Dove bijvoorbeeld een vorm van virtual reality te creeëren zonder dat de toeschouwer 'all wired up' met helm, handschoenen en draden aan de installatie verbonden hoeft te zijn. Het resultaat is een interactieve speelfilm waar de toeschouwer via lichaamsbeweging invloed op uit kan oefenen. Mediakunstenaar Michael Naimark noemde zijn bijdrage Be Now Here (dat je als 'be nowhere' kunt uitpreken), juist om te beklemtonen dat ,,virtual reality níet net alsof je erbij bent'' is. Zijn installatie bestaat uit een driedimensionale videoprojectie van vier steden die op de lijst van bedreigde steden van het UNESCO World Heritage Centre staan. Doordat de toeschouwers op een roterend platform staan, ontstaat er een vervreemdende beweging van naderen en nooit raken. De virtuele wereld van Naimark verandert zo inderdaad in een niemandsland tussen tijd en plaats. Wie echter op de Cinemat danst wordt bij elke voetstap wakker geschud in een andere realiteit.

The Dream Machine: Cinemat. t/m zo 8 febr. bij de ingang van Pathe 7; via Internet: http://ic.www.media.mit.edu/CINEMAT. Overige installaties t/m 8 febr. in V2, Eendrachtsstraat 10, Rotterdam.