NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

HET AMBT VAN STAATSHOOFD vraagt om een bepaalde mystiek. Voor het gezag, de overtuigingskracht, geloofwaardigheid en populariteit van het staatshoofd is het noodzakelijk dat het hoogste politieke ambt omgeven is met een zekere onaantastbaarheid. Het staatshoofd heeft macht - en die komt tot uitdrukking in rituelen en bevoegdheden.

Anders dan in absolutistische regimes of monarchieën is het staatshoofd in een democratie ook een burger, gelijk voor de wet met andere burgers. Als het staatshoofd misbruik heeft gemaakt van zijn machtspositie, of zich op enig moment onwettig heeft gedragen, moet hij hiervoor ter verantwoording kunnen worden geroepen. Niet alleen door de volksvertegenwoordiging maar ook voor de rechtbank.

Het presidentschap in de Verenigde Staten vormt de kern van macht en kwetsbaarheid. In geen ander land heeft de president zoveel macht en is hij omringd met zoveel mensen en middelen die tot taak hebben om zijn autoriteit te beschermen. Tegelijkertijd is er geen andere president ter wereld die zozeer is overgeleverd aan de publieke stemming en die er voortdurend aan wordt herinnerd dat hij slechts een gewone burger is.

,,Ik ben er trots op Amerikaanse te zijn en te weten dat het rechtssysteem werkt, dat een klein meisje uit Arkansas gelijk is aan de president van de Verenigde Staten.'' Aldus Paula Corbin Jones, de voormalige administratieve medewerkster van de staat Arkansas die met haar rechtszaak tegen William Jefferson Clinton de grens van de juridische gelijkheid tussen burger en president verder heeft rechtgetrokken. Jones beschuldigt Clinton ervan dat deze als gouverneur van Arkansas haar in mei 1991 door een politieman naar zijn hotelsuite heeft laten brengen en vervolgens heeft geprobeerd Jones (toen 24 jaar) tot orale seks te bewegen.

DE ZAAK JONES VERSUS CLINTON heeft afgelopen weekeinde geleid tot de eerste ondervraging van een zittende Amerikaanse president als aangeklaagde in een rechtszaak. Clinton werd zes uur lang onder ede gehoord in een besloten ruimte met de aanwezigheid van Jones en beider teams van advocaten. Zijn getuigenis is opgenomen op een videoband die gebruikt kan worden in het proces dat naar verwachting eind mei zal beginnen. De mogelijkheid dat de president voor de rechtbank wordt gesleept, is ontstaan nadat het Amerikaanse Hooggerechtshof vorig jaar unaniem oordeelde dat er geen enkele reden bestond om de burger Clinton te vrijwaren van rechtsvervolging tot na de beëindiging van zijn publieke functie.

Het publiek smult nu al maanden van de details. Er ontrolt zich een juridisch steekspel met beschuldigingen over en weer van machtsmisbruik, seksisme, politieke laster en geldbelustheid. Het resultaat is dat het presidentschap ontluisterd wordt. Hoewel dit zich tot nu toe niet vertaalt in een gedaalde populariteit van Clinton, beschadigt het de president. Een 'leider van de vrije wereld' die zichzelf voor een videocamera moet rechtvaardigen op vragen of hij 'zijn broek heeft laten zakken', verliest internationaal gezag.

DE VERENIGDE STATEN hebben zich de afgelopen jaren steeds verder ontwikkeld tot een samenleving die bij elkaar gehouden wordt door juridische procedures. Kwesties als aansprakelijkheid, laster, opgebroken relaties en schadevergoedingen resulteren via juridische procedures in vaak exorbitante financiële vergoedingen. Massa's advocaten hebben hun buitengewoon lucratieve werkterrein gevonden in wat de litigation-society wordt genoemd.

Verder is de Amerikaanse politieke cultuur doordrenkt van puritanisme. De vorming van Clintons regering werd indertijd bemoeilijkt omdat drie kandidaaat-ministers (twee keer justitie, een keer defensie) zich moesten terugtrekken wegens een 'zwart' betaalde werkster of 'illegale' kinderoppas in huis. Seksuele uitspattingen van hoogwaardigheidsbekleders vormen al jaren het doelwit van de Amerikaanse media. Kon John Kennedy, getuige The dark side of Camelot, wat minnaressen betreft nog ongestoord zijn gang gaan, presidentskandidaat Gary Hart struikelde op een affaire en de kandidaat voor het Hooggerechtshof Clarence Thomas op zijn opdringerigheid. Clinton wordt permanent achtervolgd door zijn reputatie als vrouwenjager.

VERHEFFEND IS HET NIET, althans niet vanuit de Europese traditie van scheiding van het private en publieke leven van politieke leiders. Maar het is een onderdeel van de Amerikaanse maatschappelijke cultuur. En wellicht brengt de zaak-Jones de Amerikanen tot beperking van de uitwassen in de aanklachtencultus. Want dat die inmiddels (te) ver is doorgeschoten door zelfs het presidentschap aan te tasten, is afgelopen week duidelijk geworden.