NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

S e l e c t i e

De gevoelige prinses en de authentieke prins

JO GROEBEL
Natuurlijk was hét tv-evenement van 1997 Diana's dood. Natuurlijk? Karen Mulder is mooier, Moeder Teresa was weldadiger, Caroline van Monaco heeft nog meer meegemaakt en de wereldpolitiek is eigenlijk sowieso veel belangrijker. En toch maakte geen van hen ook maar één enkele kans op een even groot publiek of een zelfde permanente aandacht in alle media.

Hype of manipulatie? De dagelijkse berichtgeving over Diana's leven had alle ingrediënten van een echte soap, een modern sprookje: een prinses, drama, verraad, liefdesleed en vooral de projectiebodem voor alle mogelijke menselijke wensen. Geen nieuw fenomeen dus. Toch verklaart dit niet waarom wij bijna allen, ook in nuchter Nederland, voor de buis zaten en stiekem een traan huilden.

Geschiedenis herhaalt zich meestal niet, maar soms gebeuren dingen die op intense wijze een maatschappelijk klimaat, een tijdstroming verdichten en geconcentreerd weerspiegelen. Diana gebeurde in een periode van overgang. Naar de volgende eeuw met al de nervositeit die een pure telconventie blijkbaar losmaakt. Naar een tijdperk waar de zekerheid is verdwenen dat aan het einde van de koude oorlog de wereldvrede komt. En vooral hebben wij de illusie verloren dat steeds meer informatie ons leven beter beheersbaar maakt. Informatie is verwikkeld in een concurrentiestrijd om aandacht, en pas de koppeling met gevoelens creëert een verwerkingskans. Misschien is het globale verdriet over Diana's dood ook een collectief 'j'accuse' tegen de verloren illusie over de almacht van zakelijke informatie. Hoe leuk is dan de eenduidigheid van simpele, zuivere gevoelens. Men kende Diana niet persoonlijk, de gevoelens waren asymmetrisch, dus deed het verdriet niet echt pijn. En juist dit maakt haar tot de ultimatieve ikone: de opsplitsing in een privé, een officieel en een media-persoon met een beperkte overlap tussen de drie.

Na haar dood werd het publiek zelf deel van het mediasysteem. In het getoonde verdriet van de 'gewone' mensen kon men zijn eigen gevoelens op de buis terugvinden. Dus de informatiestroom is ook een gevoelsstroom. En kan samen met bekendheid macht betekenen. Macht, die Diana voor haar weldadige doeleinden gebruikte. Macht die ook voor politici aantrekkelijk is.

Tony Blair begreep dit snel. Is dit dan de sleutel voor het toekomstige maatschappelijke succes: de 'dianasering' van de politiek. Ik hoop/vrees van niet! Diana kon door het ontbreken van echte macht de mensen nooit teleurstellen, politici moeten dat bijna per definitie wel. Diana stond voor het sprookje en de gevoelens, een politicus moet zich ook inhoudelijk rechtvaardigen. Als hij zich waagt aan het Diana-effect van media-smartness ontstaat in hoge mate de indruk van ongeloofwaardigheid (als hij niet zo geschikt is als Frits Bolkestein).

Nee, wat we nodig hebben, ondanks alle onzekerheid, onoverzichtelijkheid in de 'gevoelsmaatschappij', zijn naast vrijblijvende mythen zoals Diana, authentieke (opinie)leiders die de mediataal beheersen, maar geen audiovisueel opportunisme plegen.

Daarom was volgens mij ook een ander koninklijk tv-evenement een succes. Prins Willem-Alexander probeerde niet een glamour-ster en mediaprofessioneel te zijn, maar ook niet het volledig onpersoonlijke, politiek gecontroleerde staatssymbool. Juist de balans tussen het officieel-formele en privé-terughoudende maakte hem voor zijn functie authentiek. En dat kwam ook door de buis over.

Jo Groebel is hoogleraar mediapsychologie aan de Universiteit Utrecht