NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

S e l e c t i e

KASPER JANSEN
Voor de componist is zijn nieuwste muziekstuk als een pasgeboren kind - mooier is er nog nooit ter wereld ooit een geweest - en wee degene die dat niet met hem eens is en niet onmiddellijk de schoonheid ervan en de typische vaderlijke trekjes van de schepper herkent.

Zo ongeveer was het ook toen in april vorig jaar Riccardo Chailly en het Koninklijk Concertgebouworkest repeteerden voor de wereldpremière van het Eerste pianoconcert van Theo Loevendie. Een door Roel van Dalen gemaakt verslag daarvan wordt vanavond uitgezonden door de AVRO, waarvoor Van Dalen eerder ook de opmerkelijke serie 'Een Koninklijk Gezelschap' over het vaak zo problematische reilen en zeilen van het Concertgebouworkest had gemaakt.

Theo Loevendie had zijn partituur afgegeven aan het orkest en zag tijdens de repetities vanuit de zaal toe hoe honderd mannen en vrouwen omsprongen met zijn lieveling. De componist wist dat hij zich niet met alles moest bemoeien, dat orkestmuziek alleen maar bestaat als die door anderen wordt uitgevoerd, op hun eigen manier. Maar het knaagde wel zichtbaar aan hem dat hij zag dat het bij het Koninklijk Gezelschap soms niet helemaal goed ging en er af en toe zelfs wel iets fout leek te gaan.

Loevendie zegt er in de film niets over, maar je ziet hem zeventien jaar terugdenken, aan april 1979, toen hetzelfde orkest onder leiding van Richard Dufallo de eerste uitvoering gaf van Flexio, geschreven voor het 90-jarig bestaan van het orkest. Flexio had, zoals Loevendie later in een brief aan het orkest schreef, ,,een inadequate première'' gehad. Loevendie: ,,Van de naar ruwe schatting 200 ongelijkheden, balans-, tempo- en andere fouten, heb ik er in korte tijd zo'n stuk of vijftig weten te noemen, hetgeen me uiteraard niet in dank werd afgenomen.''

De inmiddels overleden toenmalige artistiek directeur Hein van Royen wilde Flexio niet meer bij het Concertgebouworkest op de lessenaars zetten, omdat de ,,te starre'' Loevendie weigerde het stuk te veranderen. Van Royen destijds: ,,Flexio is goed gecomponeerd, maar hier en daar onhandig geschreven. Volgens Dufallo kunnen enkele episoden onmogelijk zo klinken als Loevendie zich voorstelt. Ik denk dat de muziek erbij gebaat is als een componist ook naar de uitvoerenden luistert.''

Ook Ronald Brautigam, de solist in Loevendie's Eerste pianoconcert, had eens een dergelijk conflict. In 1990 maakte György Ligeti bezwaar tegen de interpretatie van zijn Pianoconcert door Brautigam - hij hoorde bij het voorspelen niet de klank die hij in zijn hoofd had toen hij het concert schreef. Brautigam en het Concertgebouworkest lieten Ligeti's muziek toen onuitgevoerd. De kwestie is: tot waar reikt de invloed van de componist over de uitvoering van zijn werk? Brautigam destijds: ,,Waar Ligeti aan voorbij gaat is dat muziek zich ontwikkelt.''

Tegen die - nu onbesproken - achtergronden moet men de spannend gefilmde voorbereidingen zien voor de première van Loevendie's Eerste pianoconcert. Loevendie wil zijn muziek met raad en daad terzijde staan, maar beseft dat openlijke conflicten de sfeer bederven en contraproductief werken. Hij heeft een telkens herhaalde dringende wens bij de opstelling van het slagwerk, maar die wordt niet ingewilligd. Na afloop is Loevendie wel tevreden, zij het toch net niet voor 101 procent. Ernst Vermeulen beschreef Loevendies Eerste pianoconcert na de première in deze krant als 'een divertimento op hoog niveau'. ,,Loevendie componeerde geen diepgravende muziek, eerder een scherp gearticuleerd spel, spat-precies vertolkt, met hoorbaar plezier.''

Close-up: Een Nederlandse Wereldpremière, AVRO, Ned.1, 22.39-23.28u.