NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

HET IS VERRASSEND om een Amerikaanse president Iran te horen benoemen als ,,een land met een grootse geschiedenis''. Maar gelet op de geopolitieke ontwikkelingen en verhoudingen en de veranderende toon van het regime in Teheran is een Amerikaanse koerswending wel te verklaren. In het Midden-Oosten en in het aangrenzende Centraal-Azië is veel aan het schuiven geraakt wat Washington tot nieuwe benaderingen dwingt. Dus is het minder opzienbarend dat de geschiedenis van een land als Iran, met zijn historische scharnierfunctie in de regio, voor de Verenigde Staten een nieuwe betekenis krijgt.

In Amerikaanse publicaties heeft de ophanden zijnde wijziging zich al geruime tijd aangediend. Er wordt daarin aandacht gevraagd voor de achterstand die Amerika op de Iraanse markt heeft opgelopen ten aanzien van zijn concurrenten, Europa voorop. Over de 'kritische dialoog' die de Europese landen zeggen te onderhouden met Teheran wordt in Amerika wel geschamperd, maar tegelijk wordt erkend dat de Unie een profijtelijker mengsel van politieke en economische doelstellingen heeft weten te brouwen dan de Verenigde Staten.

NATUURLIJK WORDT niet van de ene dag op de andere de Amerikaanse politiek op de helling gezet. Opeenvolgende Amerikaanse regeringen hebben sinds de val van de sjah en de langdurige bezetting van de Amerikaanse ambassade door fundamentalistische activisten goede redenen gezien Iran een politiek en economisch isolement op te leggen. De ayatollahs werd en wordt verweten het internationale terrorisme te bevorderen, het vredesproces tussen Israel en de Palestijnen te ondermijnen, massavernietigingswapens te produceren en in het algemeen de stabiliteit van de landen rondom de Golf te bedreigen. In de oorlog tussen Irak en Iran (1980-1988) koos Washington dan ook de zijde van het in het nauw gebrachte regime van Saddam Hussein. Al die factoren vallen niet in een keer weg omdat president Mohammed Khatami de VS zondag tot een ,,bedachtzame dialoog'' heeft opgeroepen.

Maar er zijn behalve traditionele ook nieuwe redenen voor een verkenning van de mogelijkheden om tot normalere verhoudingen te komen. Die redenen worden kennelijk in beide landen erkend. Sinds het uiteenvallen van de Sovjet-Unie hebben de landen van Centraal-Azië aan betekenis gewonnen. In het gebied van de Kaspische zee bevinden zich aanzienlijke olie- en gasvoorraden die geëxploiteerd en getransporteerd moeten worden. Vooral de kwestie van de toekomstige loop van de pijpleidingen heeft strategische kanten. Voor het Westen en nog meer voor het Verre Oosten is het van belang Iran in dit geo-energetische machtsspel te betrekken.

MET HAAR halfhartige houding ten opzichte van Turkije heeft de Europese Unie zichzelf bij voorbaat min of meer als factor in dit krachtenspel uitgeschakeld. De betrekkingen die de Unie met Iran onderhoudt steken, zoals gezegd, nog gunstig af bij de relaties tussen Teheran en Washington. Maar als Iraniërs en Amerikanen met een verwijzing naar hun historische relaties toenadering tot elkaar zoeken, kunnen de VS de achterstand op Europa snel inlopen. Dan is Amerika het land met de beste betrekkingen met zelfbewuste mogendheden als Turkije, Iran en Israel, een schragende driehoek in de regio. Voor het verenigd Europa misschien toch iets om zich op te bezinnen.