NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

S c h a k e l s

BIJNA EEN JAAR heeft de langzame afgang van Václav Klaus geduurd: mét het economische sprookje waarin de Tsjechen zo lang hebben geloofd, is de cohesie in de driepartijencoalitie en de eensgezindheid in Klaus' partij, de Burger-Democratische Partij (ODS), dag na dag verder ondermijnd. Eind vorige week was een schandaal over partijfinanciering de druppel die de emmer deed overlopen. Een rebellie in eigen kring werd de Tsjechische premier fataal. Een klassiek koningsdrama, want zijn eigen kroonprins, minister van Financiën Ivan Pilip, stond tegen hem op.

Lang hebben de Tsjechen, geleid door Klaus - Václav de hervormer, Václav de Thatcherist, Václav de arrogante, Václav de onaantastbare, op de pof geleefd: in vijf jaar steeg de arbeidsproductiviteit met vijf procent, maar namen de lonen met achttien procent toe. Toen de rek eruit was kwamen de niet-hervormde bedrijven in de problemen, gingen de werkloosheid en de begrotingstekorten in snel tempo omhoog en kwam de kroon, de Tsjechische munt, onder druk te staan. De broekriem moest strakker: het wonder was voorbij. En met het wonder verdampte ook de reputatie van Václav Klaus. Het begon te morrelen, bij de coalitiepartners van de ODS - de christen-democratische KDU-CSL en de Burger-Democratische Alliantie ODA - en sinds de zomer ook binnen de ODS zelf. Het opstappen van Klaus' plaatsvervanger als ODS-voorzitter, Jozef Zieleniec, leidde onlangs het einde in.

WAT ER NU GAAT gebeuren, hangt voornamelijk af van wat de ODS op haar partijcongres op 13 en 14 december besluit. Als Klaus de strijd om het partijvoorzitterschap wint - wat niet waarschijnlijk is - is een herstel van de regeringscoalitie uitgesloten. Dan volgen in de lente van volgend jaar verkiezingen die wellicht worden gewonnen door de oppositionele sociaal-democraten. Als de ODS Klaus laat vallen en een andere partijvoorzitter kiest, kan de coalitie misschien worden hersteld, maar die zal dan even zwak zijn als die van Klaus, want de drie partijen beschikken slechts over honderd van de tweehonderd parlementszetels.

De Tsjechen gaan hoe dan ook een paar maanden van onzekerheid tegemoet, die de afgelopen dagen al haar neerslag vond in een sterk gedaald vertrouwen in de Tsjechische kroon en een recordval van de koersen aan de Praagse beurs.

Internationaal heeft de crisis in Praag weinig gevolgen. Tsjechië mag in de eerste golf toetreden tot de NAVO en zal vrijwel zeker later deze maand door de Europese Unie worden uitgenodigd voor onderhandelingen over toetreding. In Tsjechië bestaat onder de vier grote partijen consensus over de toetreding tot NAVO en EU. Er schuilt één addertje onder het gras: de oppositionele sociaal-democraten, die bij vervroegde verkiezingen op dit moment de grootste partij zouden worden, willen pas na een referendum tot de NAVO toetreden. En onder de Tsjechische burgers is de NAVO minder populair dan onder de politici: minder dan de helft van de Tsjechen wil die toetreding.

DE VAL VAN Václav Klaus heeft veel te maken met de arrogantie van de macht die hij steeds aan de dag heeft gelegd. Het schandaal dat hem uiteindelijk de kop kostte, is bij lange na niet het grootste uit zijn regeerperiode: het was uiteindelijk aanleiding, niet oorzaak van de rebellie. De premier heeft fouten gemaakt, maar die fouten hadden hem niet fataal hoeven worden. Dat zijn coalitiepartners - na de nodige waarschuwingen - van hem wegliepen en zijn eigen achterban tegen hem opstond heeft ook te maken met Klaus' verslaving aan zijn functie, zijn weigering inspraak toe te staan, macht te delen en fouten toe te geven, en zijn uitgesproken kaltschnuzige manier van optreden jegens zijn critici, maar ook jegens zijn partners.