NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  
S e l e c t i e

BERNARD BOUWMAN
Het is een beeld dat je niet snel vergeet. De Zuid-Afrikaan Katiza Cebekhulu ziet op een televiescherm hoe Winnie Mandela zich verdedigt tegen aantijgingen dat ze betrokken was bij de moord op de 14-jarige Stompie Moeketsi Seipei op 31 december 1988. ,,Ik heb mijn hele leven gevochten tegen onrecht'', verklaart Winnie langzaam en nadrukkelijk. Cebekhulu werpt een blik van afgrijzen op het scherm. ,,Je hebt hem wel vermoord en je weet het'', sist hij Winnie toe.

Cebekhulu, wiens verhaal over Winnie inmiddels ook in boekvorm is vastgelegd, kan het weten. Nadat de plattelandsjongen uit Natal naar Johannesburg was gekomen (,,Ik wist niet waar ik zou gaan slapen'') kwam hij al snel bij Winnie Mandela terecht. Hij was diep onder de indruk, vertelt hij in de documentaire De val van Winnie Mandela, die de VARA/NPS vanavond uitzendt. ,,Ze was een sterke vrouw, je durfde haar nauwelijks aan te kijken als ze bij je was.'' Langzamerhand begreep Cebekhulu echter dat er achter die imposante uitstraling een monster schuilging, dat zich niet stoorde aan wetten of morele regels en er niet voor terugdeinsde om tegenstanders te laten afslachten.

Op bevel van Winnie papt Cebekhulu aan met de blanke dominee Paul Verryn, die zeer populair is bij de zwarte bevolking van Soweto en daarom door Winnie als een rivaal wordt beschouwd. Cebekhulu, die met een paar andere jongens de nacht doorbrengt in het huis van de dominee, vertelt Verryn dat hij niet goed slaapt op de slaapzaal en mag daarom de nacht in de slaapkamer van de dominee doorbrengen. Deze raakt hem met geen vinger aan, maar op bevel van Winnie verklaart Cebekhulu dat hij is verkracht. Winnie laat de jongen naar haar vriend dokter Asvat brengen, omdat ze hoopt dat deze een verklaring over de 'verkrachting' wil opstellen. Asvat weigert, en Winnie is furieus. Enige tijd later wordt hij doodgeschoten. Op bevel van Winnie, zo verklaren getuigen in de documentaire.

Het was ook Winnie, zo verklaart Cebekhulu, die verantwoordelijk is voor de dood van de enthousiaste anti-apartheidsactivist Stompie Moeketsi Seipei, die door Winnie als politiespion werd 'ontmaskerd'. ,,Ik zag haar twee keer steken.'' Winnie's alibi, dat ze op het moment van de moord in Brandfort was, was gefabriceerd met behulp van de advocaat Dali Mpofu, een van de vele jonge knappe mannen die zij in haar slaapkamer in Soweto ontving.

Misschien nog wel het fascinerendste deel van de voortreffelijke documentaire is het verhaal van Cebekhulu's 'ontsnapping' uit Soweto. Als duidelijk wordt dat hij tegen Winnie wil gaan getuigen, onderneemt Winnie actie. Hij wordt gemarteld, maar weet te ontsnappen. Als hij zijn toevlucht zoekt bij Winnie's chauffeur, levert deze hem linea recta af op het hoofdkwartier van het ANC in Johannesburg waar Winnie in een kamer op hem wacht. Ze is poeslief. Je mag naar Swaziland als je wilt, zegt ze, we zorgen dat je een opleiding kunt gaan volgen. Als hij toestemt, wordt hij door leden van het ANC meegenomen. Een opleiding krijgt hij niet: hij belandt in een cel in Zambia, het land van Nelson Mandela's vriend Kenneth Kaunda. Deze was door de hoogste kringen van het ANC verteld dat er 'iets' met Cebekhulu moest gebeuren en nam aan dat dit verzoek van Nelson Mandela persoonlijk kwam (deze ontkent dat overigens). Pas na bemiddeling van Emma Nicholson, inmiddels lid van het Britse Hogerhuis, stemt Kaunda's opvolger Chiluba in met vrijlating. Dan blijkt dat vrijwel geen enkel land bereid is om Cebekhulu op te nemen, ondanks intensieve bemiddeling van Nicholson.

Vanuit zijn toevluchtsoord zegt Cebekhulu te hopen dat Winnie, die deze week voor de Waarheidscommissie moet getuigen, alsnog voor haar misdaden wordt berecht. Deze documentaire maakt die wens meer dan begrijpelijk.

Zembla: De val van Winnie Mandela, Ned.3, 20.50-21.50u.