NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

In: Rialto, Amsterdam; Haags Filmhuis.

Sharunus Bartas kiest niet tussen documentaire en speelfilm

Twee stille gezichten in Siberië

Door HANS BEEREKAMP
Een in de verste uithoek van Siberië opgenomen Litouws-Portugees-Frans-Duitse coproductie mag zelfs in het huidige Europa een buitenbeentje heten. Few of Us van de Litouwer Sharunas Bartas (Siailial, 1964) is dan ook een met niets te vergelijken film; zelfs de titel lijkt te verwijzen naar dat exclusieve karakter en is ontleend aan een citaat van de Russische schrijver A. Ribnikov: ,,Er zijn er van ons maar zo weinig, zo verdomde weinig, en het engste is: we zijn ver van elkaar verwijderd''.

Few of Us is een film zonder verhaal en zonder dialoog, een rapsodie van beelden zonder hiërarchie. Vaak staat Bartas' eigenhandig bediende camera stil bij een gezicht, dat zowel aan de bloedmooie actrice Katerina Golubeva (zowel bekend uit Paul Ruvens Sur place als uit Claire Denis' J'ai pas sommeil) kan toebehoren als aan de gegroefde oude gids Piotr Kishteev. Aan het begin van de film landt Golubeva per helikopter in het gebied van de Tofolaria-stam en ze doet daar weinig anders dan rondkijken. Bartas weigert te beslissen of zijn films documentaires of speelfilms zijn; hij verzamelt en monteert intuïtief beeldenreeksen, die alleen in gevoelsmatig opzicht betekenis dragen. De enige toelichting die hij geeft is dat hij het liefste films maakt in een omgeving die hij goed kent. Als kind bezocht hij herhaaldelijk dit deel van Siberië en hij draaide er zijn allereerste film Tofolaria.

Lang voor de rest van de wereld ontdekte Nederland al de unieke kwaliteiten van Bartas, door de vertoning op de festivals van Rotterdam en Amsterdam (IDFA) van zijn korte film In Memory of the Day Passed By (1990). Ik vind het nog steeds zijn beste werk, een verbluffend spiritueel portret van de stad Vilnius, dat nog het meest lijkt op een muziekstuk van Arvo Pärt.

Sindsdien voltooide Bartas de lange films Trys dienos en Koridorius, die me beide enigszins teleurstelden, omdat ze minder dwingend waren vormgegeven. Few of Us brengt Bartas weer enigszins terug naar zijn oude behoefte in de menselijke ziel te willen blikken, maar de keuze voor de Siberische locatie en de selectie uit mogelijke landschappen en gezichten doet toch vaak willekeurig aan. Enkele woorden van toelichting van Golubeva, deze maand in de programmakrant van Rialto, maken de vraag wat die vrouw daar eigenlijk doet alleen maar raadselachtiger. Geldgebrek zou geleid hebben tot het weglaten van de beoogde openingsscène, waarin de vrouw wegloopt van de zelfmoord van haar vader. Ook bekent Golubeva dat ze tijdens de opnamen van Few of Us zwanger was en zo'n diep contact had met de vader van het kind, tevens de regisseur van de film, 'dat woorden overbodig waren en ik vanzelf acteerde zoals hij wilde'. De hermetische, kryptische werkwijze van Bartas eist min of meer van de kijker dat hij in de regisseur gelooft. Ik heb dat wel voor hem over, maar hij maakt het me steeds moeilijker niet van mijn geloof te vallen.