NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Gekte rond de dood van Lady Di zorgt voor emotionele vervreemding

Een hele aflevering van het Journaal over Diana.

Het uitvergroten van het geluk en het verdriet van beroemde mensen, heeft een corrumperende werking op de gevoelens, gelooft Herman Franke. We kunnen ons eigen gevoel en dat van onze naasten niet meer op waarde schatten.

A Lady Died. Lady Di is dood. Dat is heel erg voor de mensen die haar na stonden en spectaculair voor ons, de buitenstaanders. Hoe krijgt ze het voor elkaar, dacht ik eerlijk gezegd. Als schrijver zou ik het niet aandurven, zoveel druipvette romantiek op een rijtje. A Lady Died. Nou en? Ook dát dacht ik oneerbiedig, toen de media losbarstten. Ik ken haar alleen een beetje van de bladen en de televisie. Ze had een slecht huwelijk, vermaakte zich in de wereld van glitter, kasteelromantiek en playboys, en etaleerde af en toe wat strak geregisseerde menslievendheid voor de camera, temidden van ondervoede zwarte kindertjes, etnisch gezuiverde weduwen en hinkende landmijnslachtoffers.

Prinses Diana's dood heeft politiek geen enkele betekenis, afgezien dan van het feit dat al die politici even heel ontroerd kunnen doen voor de camera. Er sterven elke dag tienduizenden vrouwen (en kinderen en mannen) een veel treuriger dood. En zij sterven na een veel treuriger leven dan het leven in de schatrijke leisure class waartoe prinses Diana 'veroordeeld' was. Veel van die vrouwenlevens waren zo treurig omdat hun ellende met geen mogelijkheid onder de aandacht van de pers, en daarmee van het grote publiek en invloedrijke politieke leiders, gebracht kon worden. Op de dag dat er in de kranten en op de televisie geen tijd en ruimte meer overbleef voor iets anders dan Diana's Dood, smeekten duizenden vrouwen van verdwenen mannen en hongerige kinderen wanhopig maar tevergeefs om hulp en aandacht. In Algerije bloedde men nog na van de politiek gemotiveerde slachtpartijen toen de doden door Lady Di hardhandig uit het geheugen van de wereldpers werden gewist.

Het congres over landmijnen in Oslo had geluk, Diana's dood dreef de pers in hun armen. Maar je zult na jaren voorbereiding een wereldcongres over kinderarbeid, leprabestrijding, milieuvervuiling, verbod op wapenbezit of de groeiende armoede hebben gepland op 'de dag dat Diana stierf'. De journalisten vluchten de keurig ingerichte persvertrekjes uit want hun stukjes, foto's of filmpjes raken ze aan de straatstenen niet meer kwijt.

Welk belangrijk maatschappelijk nieuws is ons deze week onthouden omdat een favoriet slachtoffer van de roddelpers verongelukte? Als Frankrijk op de dag van haar dood weer een kernproef had genomen, zouden we het niets eens vernomen hebben. Als ik een politicus was zou ik deze week onmiddellijk een aantal zeer maatschappelijk omstreden bezuinigingsmaatregelen hebben doorgevoerd. Job Frieszo zou het te druk hebben met het interviewen van de 'verbijsterde' bezoekers van de Britse ambassade om me te laten vallen.

Welke waanzin voer er massaal in de hoofden van journalisten en programmamakers toen uit Parijs het bericht over de dood van de boulevardprinses binnenkwam? Dat zou ik graag eens door de betrokkenen zelf op een kritische manier geanalyseerd willen zien.

Op vanzelfsprekendheid moeten ze zich niet beroepen. Wat vanzelfsprekend lijkt, is meestal het onbegrijpelijkst. En verwijzingen naar de hele wereldpers die zo reageerde, maken op mij ook geen indruk. Die internationale dimensie zou een afstandelijke, kritische zelfanalyse juist extra waardevol maken. Hoe werkt die mediaspiraal? De mediastorm rond Diana's dood is niet vanzelfsprekend, hoe moeilijk dat misschien ook te aanvaarden valt, als je zelf zo gek doet. Hoe rechtvaardigden de redacties van kwaliteitsbladen als NRC Handelsblad, de Volkskrant en Trouw het bedrukken van drie, vier, vijf hele pagina's met vakantiekiekjes van een functieloze, cosmetische prinses en Story-gezeur over haar privé-leven. Wat mankeerde de makers van het NOS -journaal om zelfs een dag na haar dood vrijwel de hele uitzending van 20.00 uur uur te vullen met 'nieuws' over Diana (gevolgd door 'Kluivert toch in Nederlands elftal'!)? In plaats van hierop te antwoorden, trok adjunct-hoofdredacteur J. Roodenburg op dinsdag het boetekleed aan omdat het journaal te weinig (dat wil zeggen minder dan RTL 5!) aandacht aan Diana had besteed.

Dat is totale, imploderende gekte. Hoe zal het met de arme prinsjes gaan? Hoe zal de invloed zijn op de verhouding tussen Charles en die lelijke Camilla Parker Bowles? Waarom mocht het Britse volk Diana zo graag? Hebben de paparazzi haar vermoord of kwam het door de drank? Ja, misschien had ze ook nog wel een schattig hondje dat dol op haar was en dat nu vergeefs om zijn vrouwtje blaft onder de kroonluchters in Kensington Palace. Wat zal er van dat arme beestje worden?

Hou toch op. Heel erg is het, een jonge moeder die plotseling sterft. Als God bestaat, geeft hij niet om mensen, dat wist ik al. En omdat Diana heel beroemd was, moeten ook serieuze bladen en nieuwsprogramma's er over berichten. Er zullen veel boeken over haar geschreven worden. Dat begrijp ik. Maar vanwaar deze waanzinnige, verpletterende over-reporting in de kwaliteitspers? Vanwaar dit eensgezind uit het oog verliezen van elke maat? De wereld staat in brand, de hoeveelheid vermijdbaar mensenleed beneemt je de adem als je er goed bij stil staat, maar zelfs Philip Freriks raakt de jolige toon kwijt waarop hij gewoonlijk het nieuws onder woorden brengt. Met een grafstem en een treurige blik wil hij ons echt doen geloven dat er iets verbijsterends gebeurd is.

A Lady Died. Nou en?

Hoe is dit te verklaren? Zien we nu eindelijk in volle, angstaanjagende omvang gebeuren wat al die somberaars over de commerciële televisie jaren geleden voorspeld hebben? Is er door de moordende strijd om de gunst van de kijkende en lezende massa een proces ontstaan dat onontkoombaar zal leiden tot ononderbroken live-reportages van Willem Alexander's eerste huwelijksnacht? Specials over de vraag of zijn geheven geslacht op dat van Clinton lijkt? Wordt het serieuze nieuws, het nieuws dat gaat over ontwikkelingen en gebeurtenissen die van wezenlijk belang zijn voor het menselijk samenleven, langzaam maar zeker geheel verdrongen door groot gebrachte prietpraat over volksartiesten, machteloze koningshuizen, voetballers en misdadigers? Ik heb regelmatig een nachtmerrie. Daarin wordt alles wat mooi en kwetsbaar en uniek is, platgewalst door smakeloze schreeuwers die steeds machtiger worden. En ze dwingen mij in die nachtmerrie te bevestigen dat de aan hamburgers bezweken Elvis werkelijk een groot en bijzonder man was, op straffe van sociale uitstoting en gekverklaring. Die nachtmerrie kwam deze week heel dichtbij de wakkere werkelijkheid. Akelig dichtbij. Het zweet brak me uit.

A Lady Died. Volgens de media jankte de wereld, maar in Londen was het zondagmorgen nog heel rustig, helemaal geen publieke ontzetting. Pas naarmate, of beter, pas dóór de media kwamen de emoties. Er verzamelden zich huilende vrouwen en mannen voor Kensington Palace. Je zag mensen die verbijsterd waren omdat ze echt van mediawege geloofd hadden dat prinsessen onsterfelijk waren als de Griekse goden. Ook Nederlanders huilden voor de camera. Ze toonden groot verdriet, daar kan geen twijfel over bestaan. Maar wat is dat voor Endemol-verdriet? Ik vrees dat er deze week lieve, warme mensen overleden zijn en dat hun geschokte nabestaanden het moesten meemaken dat er tijdens de rouwvisite meer verdriet getoond werd over Lady Di dan over hun eigen, unieke dode.

Dit steeds maar verder uitvergroten van het geluk en het verdriet van beroemde mensen kon wel eens een zo sterk corrumperende werking op de gevoelens van 'gewone' mensen hebben dat ze hun eigen gevoel en dat van hun naasten niet meer op waarde kunnen schatten. Je zou dat 'emotioneel valsbewustzijn' kunnen noemen, of, om in de terminologie van Marx te blijven, 'emotionele vervreemding'. Ik denk dat er deze week heel wat mensen geweest zijn die huilden om het lot van de twee overgebleven prinsjes zonder te beseffen dat hun eigen kinderen of die van de buren uit emotionele verwaarlozing aan de drugs raken. Vaak is de werkelijkheid nog erger dan de treurigste verbeelding. Als er mensen zijn die voor de televisiecamera hun relatie willen verbreken of die hun stukgelopen huwelijk door een aalgladde RTL -presentator willen laten lijmen, dan moeten er nog meer mensen zijn van wie de gevoelshuishouding geheel door de massamedia gevormd, dat wil zeggen misvormd, wordt.

Het elke dag maar weer op een geraffineerde, indringende manier aanreiken van voorgebakken gevoelens en van opinies over wat van belang is en wat niet, moet ertoe leiden dat mensen de moeizame zoektocht naar wat ze zélf vinden en voelen uit de weg gaan. Het intimiderende mitrailleurvuur van emoties en opinies heeft deze week veel weerloze mensen elke ruimte ontnomen om zelf ook nog iets te vinden of te voelen rond Diana's dood. Je vraagt je af wat mensen die een weekje opgesloten hebben gezeten in een afgelegen, televisie- en krantenloos huisje, zullen zeggen als ze over Diana's dood horen. Misschien wel: nou en?

Het bizarre opkloppen en uitmelken van onderwerpen die voorheen alleen in sensatieblaadjes aandacht kregen, zou op den duur wel eens tot een gevaarlijke, ongeneeslijke blindheid kunnen leiden voor ontwikkelingen en gebeurtenissen die wél van belang zijn voor een waardige, emotionele omgang tussen mensen. De bereidheid en het vermogen om ons in te leven in de vreugde en het verdriet van de mensen om ons heen, kon wel eens zwakker worden als er nooit meer 'een camera' op gericht wordt. Er tikt een mediabom in ons aller harten!

A Lady died. Nou en?

Er is veel erger en vermijdbaar leed in de wereld dat volop aandacht verdient op de televisie en in kranten, dag in, dag uit. En er sterven unieke gevoelens door de ziekelijk eenzijdige massacamera's. Moge de dood van Diana de pers tot bezinning brengen. Er sterven elke dag tienduizenden kinderen door honger en geweld. Daar zou ik graag vier pagina's in deze krant mee gevuld zien. Bijvoorbeeld op de dag dat 'the people's princess' begraven wordt.

Dr. H.J. Franke is schrijver en socioloog.