NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  
S e l e c t i e

FRITS ABRAHAMS
Hij laat zich niet gemakkelijk vergeten, die treurige meneer Bergman.

Netwerk bracht maandag een schrijnende reportage over zijn ongehoorde levensverhaal. Bergman is een kleine, dikke man van middelbare leeftijd die een onopvallend bestaan in de DDR leidde, totdat hij ontdekte dat er iets vreemds aan de hand was met zijn verleden. Hij bleek de zoon te zijn van een Noorse vrouw en een Duitse militair. Op 2-jarige leeftijd was hij in het kader van het Lebensborn-project - de planmatige kweek van raszuivere Ariërs - van Noorwegen naar Duitsland overgebracht.

Niemand had hem daar ooit iets van verteld. Hij wist niet beter dan dat zijn ouders in de oorlog waren omgekomen. De Grote Romanschrijver bleek nog meer lelijks voor hem in petto te hebben. De Stasi gebruikte zijn identiteit om een van haar spionnen in de Noorse Bergman-familie te planten. De verloren gewaande zoon was terug, dacht de Noorse familie verheugd, maar in feite koesterde ze een mefistofelische bedrieger aan haar borst. Lang nadat de spion was teruggeroepen - na eerst nog een deel van de erfenis te hebben geïnd - ontdekte Bergman wat er allemaal in zijn naam was gebeurd. We zagen hem huilend met zijn Noorse halfbroer en halfzus rondlopen bij het graf van zijn moeder. Hij voelde zich tweemaal misbruikt: als kind en als man. Met terugwerkende kracht besefte hij dat zijn leven was verwoest door krachten waarop hij geen enkele greep had gehad.

Nog meer over de oorlog die maar niet wil ophouden.

De EO bracht gisteren omstreeks middernacht - voor kwaliteit moet je als Nederlandse tv-kijker vaak een deel van je nachtrust opofferen - een zeer informatieve documentaire van Max Arab over het jodendom in Polen: Wie zegt Kaddisj voor de laatsten?. Met veel cijfers en uitspraken van deskundigen liet Arab zien hoe de decimering van het Poolse jodendom zich heeft voltrokken. In 1800 leefde nog driekwart van alle joden in de wereld in Polen. Vóór het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog telde Polen 3,5 miljoen joden, na 1968 - toen een nieuwe antisemitische hetze was uitgebroken - waren er nog maar 20.000 over. Iemand schatte het aantal gelovige joden nu op nog slechts 1200.

,,Er waren hier grote rabbijnen'', zei opperrabijn Pinchas Menachem Joskowicz, ,,maar hun wijsheid komt niet meer terug. Polen is voor joden alleen een begraafplaats.''

De rooms-katholieke kerk in Polen was de voedingsbodem voor eeuwenlang antisemitisme. ,,De intellectuelen hier zijn geen antisemieten'', zei Joskowicz, ,,het tuig van de straat is antisemiet. Ze worden gesteund door de katholieke kerk.'' Hij sprak in de tegenwoordige tijd, maar hij gaf toe dat de kerk zich na het Tweede Vaticaans Concilie beter heeft opgesteld.

Een vrouw wees erop dat er in vier kerken nog steeds schilderijen hangen waarop joden christenkinderen vermoorden. Een priester had zo'n schilderij niet willen verwijderen, het hoorde nu eenmaal bij de geschiedenis.

Voor sommige mensen lijken de gruwelen nooit te eindigen. Steeds laat het lot een nieuwe verschrikking op hen los, zoals bij meneer Bergman. In de Poolse stad Kielce probeerden joden die de concentratiekampen hadden overleefd, na de oorlog een nieuw bestaan op te bouwen. Op een zomerdag in 1946 liep een 10-jarig Pools jongetje van huis weg. De Polen dachten dat de joden hem en andere christenkinderen in hun kelders vasthielden. Er ontstond een pogrom waarbij ruim veertig joden werden gedood. In totaal werden er bij dergelijke naoorlogse pogroms tot 1948 2.000 joden gedood.

Komt het nog ooit goed met de joden in Polen?

Joskowicz gelooft er niet meer in, ook al is er dan in Warschau weer een joods basisschooltje geopend. Na de val van het communisme kreeg de opperrabijn joodse kinderen op bezoek. Pas nu hadden ze van hun ouders gehoord dat ze van joodse afkomst waren. Wat dat precies inhield, wilden ze van de opperrabijn weten.

Een gedecideerde Joskowicz: ,,Er zijn hier geen voorwaarden voor joden om te blijven. De joodse jeugd heeft hier geen toekomst.''