NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

IS DE BURGER beter gediend met centrale supermarkten voor zijn justitiële boodschappen of verdienen buurtwinkels juist de voorkeur? Deze vraag beheerst nu al weer een aantal jaren de discussie over de reorganisatie van de rechterlijke macht. Klantenonderzoek ontbreekt. Dat is geen beletsel gebleken voor het plan de 61 kantongerechten in Nederland te doen opgaan in de 19 arrondissementsrechtbanken. Deze zijn in een eerdere fase reeds uitgebreid met afdelingen bestuursrechtspraak voor geschillen tussen burger en overheid.

De kantonrechters hebben zich met hand en tand verzet tegen integratie en ook het parlement blijft twijfelen aan de hanteerbaarheid van het supermarktmodel. Maar minister Sorgdrager (Justitie) bleef vasthouden aan opheffing van de kantonrechtspraak. Nu heeft zij dan toch een denkpauze ingelast. Voorlopig wordt volstaan met een betere samenwerking tussen rechtbank en kantongerechtorganisatie terwijl een adviescommissie zich buigt over een aantal knelpunten in het beheer van de rechtspraak. Belangrijk is vooral het politieke signaal dat Sorgdrager afgeeft. Een justitiële supermarkt, hoe komt men erbij? Het is zeker niet haar wens de beslechting van geschillen te concentreren in grote gebouwen, in omvangrijke gerechten of in een sterk geüniformeerde wijze van afdoening. Integendeel, zegt de minister, er wordt juist aan gewerkt het recht dichter bij de burger te brengen.

DIT LAATSTE is een verwijzing naar haar initiatief om officieren van justitie kantoor te laten houden in probleemwijken. Dat kan bijvoorbeeld het bereiken van slachtoffers van criminaliteit ten goede komen. Maar er zijn toch ook met reden vraagtekens gezet bij de wenselijkheid schaarse magistraten in te zetten als een veredelde wijkagent. Sorgdrager wil nu dit project een nieuwe en positievere dimensie geven door politie- en kinderrechters uit te nodigen op locatie te functioneren. Buurtrechtbanken, daar kan een officier van justitie wél wat mee. Het zou natuurlijk dwaas zijn om vervolgens een goedfunctionerende, laagdrempelige voorziening als de kantongerechten op te heffen.

Aan de andere kant blijkt dat sommige gespecialiseerde vormen van eerstelijnsrechtspraak niet zijn gebaat bij een fijnmazige verkaveling. De behandeling van vreemdelingenzaken is al gebundeld bij een paar rechtbanken. Volgens Sorgdrager ligt concentratie van de zogeheten 'megazaken' op het gebied van de georganiseerde criminaliteit voor de hand. Het probleem is dat een herverkaveling om praktische redenen geen bijzondere rechtspleging moet worden met afwijkende spelregels. In elk geval neemt de minister van Justitie nu de inhoudelijke problemen van de rechtspraak tot uitgangspunt en niet de reorganisatie als doel op zichzelf.

HET IS OPPASSEN dat de herziening van de rechterlijke organisatie niet een molen wordt die automatisch doormaalt, zo erkende Sorgdrager tussen de regels door ook wel in een recente notitie over de wetgeving bij grote overheidsprojecten. De laatste jaren is telkens gebleken dat er in de praktijk voorschotjes worden genomen op de benodigde wetgeving, zodat de zaak vrijwel niet meer valt terug te draaien als het parlement de eindbeslissing neemt. Wat moet de medewetgever dan nog? Zo is het gegaan bij de landelijke elektronische bevolkingsboekhouding (Gemeentelijke Basis Administratie, GBA) en zo ging het met de nieuwe politiewet. Met een beroep op de geboden doortastendheid werd ten slotte een politiebestel met een democratisch gat geaccepteerd waarvan Rotterdam-Rijnmond in de affaire-Peper/Brinkman nu de rekening krijgt gepresenteerd. Dit is een goede waarschuwing om bij de voortgaande herziening van de rechterlijke organisatie de politiek van de voldongen feiten te vermijden.