NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  
S e l e c t i e

DIN PIETERS
Op de vele zelfportretten die Charley Toorop tot vlak voor haar dood in 1955 schilderde, kijkt ze de toeschouwer (en zichzelf) doordringend aan. De wilskracht die uit deze borende blik spreekt, maakt nieuwsgierig naar wie zij was, maar stoot ook af.

Na een mislukt huwelijk met de drankzuchtige Henk Fernhout stond Charley Toorop er in 1917 met drie kleine kinderen alleen voor. De combinatie van moeder- en kunstenaarschap was niet gemakkelijk, en als die beide botsten ging het werk voor. Als schilderende dochter van de bekende kunstenaar Jan Toorop moest zij zich bovendien nog eens extra bewijzen.

Een hoogtepunt in de serie zelfportretten is het schilderij De drie Generaties (1941-50) waarop zij zichzelf afbeeldde met haar zoon Edgar Fernhout die ook schilder was. Haar vader is present in de vorm van een monumentale bronzen kop van de beeldhouwer John Rdecker. De voltooiïng van dit werk duurde bijna tien jaar omdat Edgar aanvankelijk weigerde voor haar te poseren.

Charley Toorop was zeer sociaal bewogen. In 1922 trok zij in het voetspoor van Van Gogh naar de Belgische mijnstreek de Borinage. Uit haar portretten van mijnwerkersvrouwen, Zeeuwse boeren en geesteszieken blijkt een diep gevoel van medemenselijkheid.

Haar hele leven was zij actief in de kunstwereld. Zij organiseerde tentoonstellingen voor jonge kunstenaars en bracht bijvoorbeeld geld bijeen toen Mondriaan er financieel slecht voorstond. In 1927 behoorde zij met Menno ter Braak tot de oprichters van de Filmliga. Ook was zij in die tijd via haar toenmalige vriend Arthur Müller Lehning betrokken bij het internationale avant garde tijdschrift i10.

In 1932 verhuisde Toorop vanuit Amsterdam naar Bergen, waar zij met steun van haar vader begin jaren twintig een atelierwoning had laten bouwen. Hier ontving zij regelmatig gasten. Het schilderij De Maaltijd der Vrienden geeft een onvergetelijk beeld van de sfeer van kameraadschap die haar zo dierbaar was.

Leven en werk zijn bij Charley Toorop nauw met elkaar verbonden. In de omgang met mensen was zij even direct als in haar werk, vertelt A.M. Hammacher, oud-directeur van Museum Kröller-Müller in de documentaire Charley Toorop, de wil is alles. ,,Voor velen was dat een hinderpaal. Ze wilden het liever via een omweg, liever wat zachter.''

De observaties van de 99-jarige Hammacher die haar in 1930 als jonge kunstcriticus leerde kennen zijn zeer persoonlijk en verhelderend. Ook toen ze op latere leeftijd door een attaque gedeeltelijk verlamd raakte, was ze niet uit het veld te slaan, herinnert hij zich: ,,Niet sentimenteel doen, geen sprake van, nee nooit.''

De biografie van Charley Toorop biedt voldoende aanleiding voor een larmoyant-feministisch verhaal. De makers van de documentaire, Kiki Amsberg en Paul van den Wildenberg, zijn gelukkig niet in deze val getrapt.

De verschillende facetten komen in chronologische volgorde evenwichtig aan bod. Er wordt veel aandacht besteed aan de schilderijen, afgewisseld met mooi gekozen foto's en filmfragmenten.

De makers laten vrijwel alleen mensen aan het woord die haar goed gekend hebben zoals Hammacher en de fotografe Eva Besnyö die in de jaren dertig getrouwd was met Charley's tweede zoon, de filmer John Fernhout.

Wel dwingt de chronologische aanpak de film in een iets te strak keurslijf. Daardoor ontbreekt de tijd om op een aantal zaken dieper in te gaan - zoals bij Eva Besnyö, wier prachtige foto's van Charley's leven in Bergen wel in beeld komen, maar die onvoldoende gelegenheid krijgt om de bijbehorende verhalen te vertellen.

Zondag, Ned. 3, Charley Toorop, de wil is alles. 20.55-22.00u.