NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  
S e l e c t i e

JAPKE-D. BOUMA
,,Gooi die zender maar op zwart in de zomer'', riep Ruud Hendriks in de tijd dat hij nog programma-directeur was bij RTL4 wel eens vertwijfeld uit. In juli en augustus keken er zó weinig mensen televisie, dat naar zijn zeggen uitzenden meer geld kostte dan het opbracht.

Zijn wens is uitgekomen. Sinds vorige week staat RTL4 haar zendtijd van 's middags half één tot vier uur af aan een Amerikaans koopkanaal. Omdat rendabel programmeren in de zomer niet mogelijk is. Omdat de zon de grootste vijand is van de televisie.

Ook dit jaar betaalt de kijker weer een hoge prijs voor het mooie weer: oninteressante televisie. De komende maand verdwijnt bij alle omroepen weer een groot aantal programma's tijdelijk van het scherm. Het seizoen van de herhalingen, goedkoop gemaakte en 'hoogtepunten-televisie' is weer aangebroken.

De boegbeelden gaan tijdelijk in de ijskast. Zo doet de AVRO het bijvoorbeeld zonder ziekenhuisserie ER en talkshowkoning Karel, stuurt Veronica Robert ten Brink, Rolf Wouters en FBI-agenten Fox Mulder en Dana Scully op vakantie en wordt bij RTL4 deze zomer niet meer geklust in Huis en Tuin of gebabbeld in Koffietijd. Ook alle Nederlandse soaps stoppen.

,,De zomer wordt steeds langer op televisie'', signaleert Ruud de Langen, radio- en televisieplanner bij mediabureau Media Direction. ,,Ik zag afgelopen maand al herhalingen van Baantjer voorbij komen.''

Over het waarom van zomerprogrammering lopen de meningen uiteen. De omroepen beweren dat ze wel móeten. Heel Nederland is buiten of op vakantie, dus niemand kijkt televisie, is het credo. Dan worden programma's al snel te duur.

De afdeling marktonderzoek van HMG (Veronica en RTL) redeneert ook zo. Volgens een medewerker daalde dit jaar in mei de kijktijd al door het mooie weer tot minder dan 100 minuten per dag. In een julimaand zonder voetbal of grote sportevenementen zakt het zelfs naar 74 minuten. Ter vergelijking, in januari is dat 125 minuten per avond. ,,Dure programma's zijn in de zomer gewoon weggegooid geld'', aldus de marktonderzoekster.

Mediaplanner Ruud de Langen plaatst hier vraagtekens bij. ,,Er gaat hoogstens acht tot tien procent van de Nederlanders tegelijk op vakantie. Negentig procent is dus gewoon thuis.''

René van Dammen van de Dienst Kijk en Luisteronderzoek van de NOS, vindt, ook om andere redenen, dat omroepen in de zomer te weinig rekening houden met de kijker. ,,Er is juist méér behoefte aan leuke televisie in de zomer dan vroeger'', weet hij. Volgens hem werd er in 1996 dagelijks een half uur meer gekeken dan in 1988. ,,Natuurlijk ook omdat er nu meer zenders zijn. Maar er was blijkbaar toch ook behoefte aan meer zomertelevisie, anders was de stijging niet opgetreden.''

Rob Jorg, mediamanager bij multinational Procter & Gamble, heeft ook zo zijn bedenkingen bij de zomerprogrammering. ,,Het is een beetje een kip-ei-verhaal. Kijken er nou zo weinig mensen omdat het mooi weer is of omdat de programmering zo slecht is?''

Ook mediaplanner Ruud de Langen vraagt zich het een en ander af. Adverteerders besteden in de zomer minder aan reclame op televisie omdat de programmering onaantrekkelijker is, de programmering is onaantrekkelijker omdat de omroepen minder reclame-inkomsten hebben. Wie was eerst?

Gerard Hulshof, netmanager van Nederland 1, weet dat er meer achter de zomerprogrammering steekt dan kijkcijfers alleen. Het heeft meer te maken met geld dan met vakantieplanning. ,,Omroepen kunnen zich gewoonweg niet permitteren twaalf maanden per jaar op hetzelfde niveau uit te zenden.'' De zomer sneuvelt dan het eerst, meent Hulshof, omdat er minder mensen kijken. Maar ook omdat dat zo gegroeid is, voegt De Langen daaraan toe.

Inmiddels is er meer te zeggen voor een sterke programmering in de zomer. Toen Hulshof vorig jaar na de Olympische Spelen in een jolige bui de winterprogrammering al begin augustus startte in plaats van op 1 september zoals gepland, sprong het marktaandeel van Nederland 1 meteen met drie procent omhoog. ,,Dat heeft ons geen windeieren gelegd. Die voorsprong hebben we het hele seizoen gehouden.''

Formule-manager Hans ten Hoff van Videoland ziet de komende maanden glimlachend tegemoet. ,,De filmliefhebbers blijven ook in de zomer kassuccessen huren. En de zomerprogrammering komt ons enorm goed uit. Want laten we eerlijk zijn, wat is er nou nog op tv? Helemaal niks toch?''

De omroepen bestrijden dit heftig. Allen zeggen beslist geen gas terug te nemen in de zomer. Maar een blik in de gidsen is genoeg. Het is te hopen dat het mooi weer wordt. Hoeven we niet voor de tv.

Het seizoen van de herhalingen is weer aangebroken

R A D I O   V O O R A F :

AMANDA KUYPER
,,Een leven in radio'', zo beschrijft de 76-jarige Pete Felleman de afgelopen jaren die hij achter de microfoon doorbracht. De radiopresentator, die vooral bekend werd om zijn markante lage radiostem, zijn prachtig gearticuleerde taal en uitgebreide kennis van muziek, viert vandaag zijn jubileum. Het is precies 50 jaar geleden dat zijn eerste muziekprogramma Swing & Sweet, from Hollywood & 52nd Street bij de VARA uitgezonden werd. Precies op het uur af zelfs. Daarom wordt hij vanavond in het VPRO programma de Avonden geïnterviewd door jazzkenner/journalist Bert Vuijsje en gehuldigd met muziek.

Felleman begint zijn jubileumuitzending zelf met een historisch overzicht van zijn loopbaan. Zo vertelt hij hoe zijn radiocarrière begon toen hij het VARA-programma mocht gaan presenteren, dat gewijd was aan één speciale artiest. Al gauw volgde het programma USA Cabaret, waarin Felleman een denkbeeldig bezoek bracht aan een fictieve jazzclub. Hier speelde een bigband op het podium en in de lounge nog een kleine formatie. Door middel van toegevoegd applaus, gelach en het rinkelen van de glazen werd het bezoek gelijkend. Een afwijkende formule die de luisteraars aansprak. Maar zijn echte doorbraak op de radio betekende VARA's Hitparade in '49, de eerste hitparade in Nederland, gebaseerd op de Amerikaanse billboards. ,,Men ging zelfs bijhouden wie er 'gewonnen' had'', zegt Felleman lachend.

In '51 veranderde het programma Swing & Sweet, from Hollywood & 52nd Street in LP Parade. Dit programma had meerdere rubrieken, variërend van Combo classics tot Live sessions. ,,Hier kon ik alles in kwijt'', vertelt Felleman. Vanaf 1953 was hij werkzaam in de platenbranche (vooral Motown) en richtte het blueslabel Chess op. In de jaren zestig produceerde en presenteerde hij televisieprogramma's voor de AVRO rond zangeres Sarah Vaughan, trompettist Miles Davis en Archie Shepp. Zijn radiocome-back maakte Felleman 1985 toen hij muziekprogramma's (Soul van Pete Felleman en Jazz van Pete Felleman) voor de VPRO-radio ging maken.

Aan de hand van knipsels neemt Vuijsje de afgelopen jaren met Felleman door. Om te beginnen met zijn eerste ontmoeting met idool saxofonist Coleman Hawkins. Die speelde rond '36 (Felleman was ongeveer zestien jaar) in de Palace op het Thorbeckeplein met een trio. ,,Een vriendje van me zei dat Hawk speelde. Daar heb ik hem voor het eerst ontmoet. We hadden sindsdien wat gesprekjes. Niet lang hoor, Hawk was namelijk een echte 'ladiesman'. Hij werd al snel afgeleid door mooie vrouwen die voorbij kwamen.'' Het moment dat Hawkins hetzelfde kostuum had laten maken als Felleman is hem altijd bij gebleven. ,,Toen ik hem zag op een foto in tijdschrift Down Beat, ben ik naar boven gerend en heb mijn eigen pak een kusje gegeven. Kun je je voorstellen hoe trots ik was als 18-jarige.''

Interviewer Vuijsje springt met Felleman van onderwerp naar onderwerp (,,Showbizz heeft me altijd geïnteresseerd'') om vervolgens bij de jazz te belanden. ,,Duivelsmuziek'', zegt Felleman, ,,Maar ik vind de duivel aantrekkelijker dan een engel.'' De radiopresentator heeft nog steeds zijn eigen rubriek (ñ23.00u.) in het vrijdagavondprogramma De Avonden. Maar vanavond krijgt hij de muziek van onder anderen Coleman Hawkins, Duke Ellington, Lester Young en Benny Carter.

De Avonden, Radio 5, 22.00-24.00u.

F I L M   V O O R A F :

HANS BEEREKAMP
Het is niet waarschijnlijk dat de nu 87-jarige Japanse grootmeester Akira Kurosawa ooit nog een film zal regisseren. Zijn zwanenzang blijkt dan niet de grootscheepse King Lear-verfilming Ran (1985) of de idiosyncratische episodenfilm Dreams (1990), maar Rhapsody in August (Hachigatsu no kyoshikyoku), een bescheiden voetnoot bij Kurosawa's in 1943 begonnen carrière. De na vertoning in het Cannesfestival in 1991 internationaal weinig bekend geworden verfilming van een roman (Nabe no naka) van Kiyoko Murata is in veel opzichten teleurstellend.

De ter gelegenheid van de 45ste verjaardag van de atoombom op Hiroshima en Nagasaki gemaakte film bedient zich van melodramatische en sentimentele stijlmiddelen. Vier kinderen gaan op bezoek bij hun grootmoeder, die op het platteland woont in de buurt van Nagasaki. Zij overleefde de bom en vertelt in details over de gebeurtenissen in die memorabele augustusmaand. Haar kinderen hebben altijd hun best gedaan daar niet over te praten, temeer daar een deel van de familie uitweek naar Hawaii om daar ananas te kweken en met succes veramerikaniseerde. De ontmoeting tussen de oude vrouw (Sachiko Murase) en haar Japans-Amerikaanse neef (Richard Gere) vormt de apotheose van Rhapsody in August.

Kurosawa lijkt met zijn film verzoening te willen preken, die alleen maar tot stand kan komen als de geschiedenis onder ogen gezien wordt. Het is dus een kwestie van vergeven, maar niet vergeten. Mede door de onhandig-plechtige stijl van de film, die slow motion en mopjes Vivaldi en Schubert niet schuwt, lijkt het herdenken soms onaangenaam vervuld van nostalgie naar de oude Japanse grandeur. Om Kurosawa deze misstap te kunnen vergeven, is het misschien wel geboden Rhapsody in August snel te vergeten.

Rhapsody in August (Akira Kurosawa, 1990, Japan). BBC2, 1.40-3.20u.