NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

H.J.A. HOFLAND
Door alle generaties heen handhaaft zich het Nederlandse perfectionisme. Er is waarschijnlijk geen land ter wereld waar de theorieën van tolerantie en individualisme tot de chaos erop volgt zo luidruchtig worden beleden en waar men tegelijkertijd probeert het bestaan van allen te regelen en te verzekeren tot en met de jongste dag. De perfectionistische geest spreekt opnieuw krachtig uit het vorige week verschenen Rapport van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid, het voorstel van de Sociaal Economische Raad tot het aanvaardbaar maken van demotie, en het wetsvoorstel van minister Melkert van Sociale Zaken om leeftijdsdiscriminatie bij sollicitaties te verbieden.

Het rapport van de WRR heet Van verdelen naar verdienen; dat van de SER Werken aan zekerheid. Demotie is het tegengestelde van promotie; overkomt degenen die het poldermodel niet kunnen bijbenen. Zelden heeft een nieuw woord zo snel wortel geschoten. Het wetsvoorstel tegen leeftijdsdiscriminatie heeft nog geen naam. Bij elkaar zijn het drie bewijzen dat ons perfectionisme springlevend is; drie pogingen om bij wijze van spreken de toekomst ,,aan banden te leggen''. De drie komen bovendien voort uit dezelfde zorg: dat het mis zal lopen met de organisatie van Nederland als straks de babyboomers de leeftijd bereiken waarop ze geen geld meer verdienen, doordat ze gepensioneerd zijn of door andere oorzaken niet meer kunnen meedoen. Als we nu geen maatregelen nemen zullen over 20 tot 25 jaar zes miljoen werkenden voor zes miljoen niet-werkenden moeten betalen. Dat heeft allerlei ongewenste gevolgen waarvan we ons nu bij benadering nog geen voorstelling kunnen maken.

Het is een vooruitzicht dat ons al langer bedreigt. Een jaar of 15 geleden kwam professor V. Halberstadt, overigens op grond van gedeeltelijk andere berekeningen, tot de conclusie dat tegen het einde van de eeuw de verhouding tussen verdieners en niet-verdieners ongeveer dezelfde zou zijn. Eén van de belangrijkste factoren in de voorspelling was toen het misbruik van de Wet op Arbeidsongeschiktheid. De andere, zoals nu, de demografische ontwikkeling. De massa der WAO 'ers en bejaarden tegenover de werkenden: een nieuwe polarisatie die in de samenleving grote spanning zou veroorzaken. Op grond van de toen heersende toestanden en de nationale stemming was het een plausibele voorspelling. Ik heb me er door laten inspireren en onder de titel Het kale grijze tuig Halberstadt's profetie wat geconcretiseerd. Zo onverdraaglijk was voor de werkende jongeren de aanwezigheid der miljoenen parasiterende bejaarden, dat ze een wetsvoorstel tot euthanasiesubsidie indienden. Intussen heeft een andere uitdrukking van het Nederlandse perfectionisme dit alles voorkomen, en integendeel, het poldermodel voortgebracht. Maar het vooruitzicht op een tweedeling waarbij een onevenredig groot deel van de bevolking ten laste komt van de werkenden blijft bestaan. In de plannen die zo'n toestand moeten vermijden vindt men wel de oorzaken maar ze worden niet duidelijk opgesomd. Er zijn er drie: de sociale, de economische en de culturele.

De sociale oorzaak ligt verborgen in de Nederlandse klassenmaatschappij die officieel al lang niet meer bestaat. Maar in werkelijkheid zijn er nog altijd ongetelden uit wat wel een 'eenvoudig milieu' werd genoemd, die door ongelijke kansen niet het beroep bereiken en de carrière maken waarop ze krachtens hun energie en talent recht hebben. En zo zijn er degenen met minder kwaliteiten uit de 'betere milieus' die door hun beschermde omgeving in een hoger gewaardeerde, beter beloonde loopbaan terechtkomen. In een toekomst die we willen vermijden zou dit een oorzaak van verspilling zijn. In veel lager geklasseerd werk verbruikt men zichzelf sneller. De lager geklasseerde, energieke, talentvolle raakt eerder buiten het arbeidsproces terwijl de andere het langer volhoudt, en zelfs straks daartoe kan worden verplicht. De oplossing ligt voor een deel natuurlijk, zoals we al heel lang weten, in volstrekte gelijkheid van kansen in het onderwijs.

De economische oorzaak is dat jongere arbeidskrachten in het algemeen goedkoper zijn, en ,,beter kneedbaar'' worden geacht. Leeftijdsdiscriminatie is de meest gehoorde klacht bij sollicitaties, meldt de Volkskrant en citeert de voorzitter van de werkgeversvereniging VNO-NCW , H.Blankert die tegen de voorgenomen wetgeving is: ,,Als je wilt discrimineren doe je dat toch wel. Er is een mentaliteitsverandering voor nodig die niet per wet kan worden afgedwongen.''

Dat is de culturele oorzaak. De AOW , de schepping van Willem Drees, is een monument in de vaderlandse geschiedenis. De andere kant van de zegen is, dat iedereen boven de 65 axiomatisch tot oud, bejaard, grenzend aan sukkel wordt bevorderd. De VUT , in de tijd van grote werkloosheid ontworpen om werkloze jongeren meer kans te geven, heeft deze leeftijd nog verlaagd.

De VUT is ook een produkt van perfectionisme dat in dit geval zijn doel niet heeft bereikt. De excessen van de VUT zijn intussen verdwenen - door economische oorzaken. Ongeveer tegelijkertijd is in Nederland meer dan in andere Westerse landen een jeugdcultuur losgebarsten, waarvan Veronica - Je bent jong en je wilt wat - de lawaaiigste profeet was. In menig publiciteitsorgaan wordt nog altijd gepropageerd dat iemand van boven de 40 in deze ,,snelle, dynamische samenleving'' al op de rand van de ondergang staat, en dat ,,50-plussers en 55-plussers ,,eigenlijk verder hun mond moeten houden omdat ze niets meer kunnen ,,bijbenen''. Dat is de publiciteit van de sluikdiscriminatie, die weer een schijn van rechtvaardiging biedt aan degenen die de discriminatie van de daad beoefenen.

De heer Blankert heeft gelijk. Leeftijdsdiscriminatie komt voort uit een mentaliteit. Dit impliceert dat als de SER de demotie in goede banen wil leiden en een regering, op grond van wat de WRR voorstelt, Nederland in 2020 en daarna perfect wil houden, de mentaliteit ook een kritische paragraaf verdient.