NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

In: Amsterdam, Nederlands filmmuseum do 15 t/m wo 21 mei, 20.30 uur.

Het tedere spel der spoorwegwagonnetjes in Magnitogorsk

Door RAYMOND VAN DEN BOOGAARD
Eigenlijk valt Joris Ivens' Heldenlied uit 1932 alleszins mee. Natuurlijk weten we dat veel van de arbeiders die we in de steppen van Tatarstan de nieuwe socialistische stad Magnitogorsk zien opbouwen, dwangarbeiders waren.

Sommigen waren gevangenen, anderen mensen die met geweld naar de onherbergzame streek waren overgebracht met een verbod om naar hun plaats van herkomst terug te keren. Maar in 1932 was de stalinistische terreurmachine nog niet op volle toeren - dat zou na 1934 anders worden - en ook de stalinistische persoonsverheerlijking had nog niet zijn latere hysterische hoogten bereikt.

Dat alles maakt het mogelijk om Heldenlied, door Ivens in opdracht van de propaganda-filmmaatschappij Mezjrabprom in de Sovjet-Unie gedraaid, als een echte Ivens-film te zien, een afstammeling in de eerste graad van De Brug, of Philips Radio. Je kunt zelfs niet zeggen dat het tedere spel der spoorwegwagonnetjes in Magnitogorsk in Heldenlied, of de manier waarop het staal wordt gewonnen, door een grote mate van poëzie wordt gekenmerkt.

Eerder straalt de film een zekere hardheid uit, die doet vermoeden dat de filmer het werk aan de stralende socialistische toekomst niet uitsluitend met empathie heeft bekeken. Alleen de arbeidsters in de film - heel merkwaardig - hebben zonder uitzondering al de stralende glimlach van de stalinistische propaganda.

Het Nederlands filmmuseum draait Heldenlied in één voorstelling met de moderne documentaire Magnitogorsk van Pieter Jan Smit, die voor zijn documentaire is teruggegaan naar de plaats waar Ivens zijn film draaide om te zien wat er nu van deze plaats in de steppe terecht is gekomen. Smits pech is een beetje, dat er de afgelopen jaren betrekkelijk veel films zijn gemaakt, waarin de atmosfeer in allerlei uithoeken van de voormalige Sovjet-Unie wordt geschilderd - waaronder enkele hele goede. Dat neemt niet weg dat Smit een mooi beeld schildert van de huidige gevoelens in Magnitogorsk en laat zien hoe het met de 'nieuwe mens' uit Ivens film is afgelopen. Deze beide films in één voorstelling bijeen brengen is ongetwijfeld een gelukkige gedachte. Ze leveren commentaar op elkaar en een ieder kan uit het vertoonde zijn eigen conclusies trekken.