NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

DAGELIJKSE DEMONSTRATIES in Belgrado, opstanden in Bulgarije, protesten in de Albanese hoofdstad Tirana. In een aantal voormalige communistische landen van Oost-Europa is deze winter de onvrede de straat opgetrokken. Het gaat om politieke conflicten, maar de onvrede is ook ingegeven door de economische achteruitgang, de gierende inflatie, de oorlogslasten en de mislukte of nog niet eens begonnen economische hervormingen.

In de voormalige commando-economieën tekent zich een steeds grotere verscheidenheid af. De veschillen per land worden groter en dat heeft mede te maken met hun uitgangspositie en de voortvarendheid waarmee hervormingen zijn doorgevoerd. Sommige landen bevinden zich op de weg naar herstel. Andere landen worstelen met de erfenis van het verleden en kampen nog steeds met economische achteruitgang. Overal hebben individuen, meestal degenen met banden met het ancien régime, geprofiteerd van de kansen die onvolledige hervormingen boden voor schaamteloze verrijking.

Het is niet alleen een kwestie van geld. West-Duitsland heeft de afgelopen zes jaar zo'n duizend miljard D-mark (ruwweg: ieder jaar het bedrag van de Nederlandse begroting) in de voormalige DDR gepompt en desondanks blijft de autonome economische groei in de oostelijke deelstaten teleurstellen. Dat komt omdat gekozen is voor een harde munt bij de hereniging en voor een snelle loonaanpassing. De meeste steun is daardoor terechtgekomen in sociale uitkeringen, in consumptieve uitgaven en niet in investeringen.

TUSSEN STABILISATIE, dat wil zeggen lage inflatie, en economisch herstel bestaat een rechtstreeks verband. Tsjechië, Polen, Kroatië, Albanië, Macedonië, Slowakije en Slovenië hebben de laagste geldontwaarding en vrijwel allemaal een behoorlijke groei. Het andere uiterste vormen Servië, waar de oorlog en de handelsblokkade voor hyperinflatie hebben gezorgd, en Bulgarije, waar helemaal geen hervormingen hebben plaatsgehad.

Maar ook in de min of meer succesvolle hervormingslanden doen zich problemen voor, zoals bankcrises in Tsjechië en deze week een volksopstand in Albanië omdat een piramide-schema van malafide beleggingsfondsen in elkaar is geklapt. De markthervormers kampen nog steeds met de uitdagingen van een wankele financiële sector, de herstructurering van de oude staatsconglomeraten en de opbouw van een betrouwbaar juridisch kader. In de meeste landen bemoeilijkt een voortdurende politieke machtsstrijd, vaak gegoten in een nationalistische mal, het hervormingsproces. De oude nomenklatoera en de robberbarons van het post-communistische kapitalisme voeren een nieuwe vorm van klassenstrijd.

Voor de bevolking betekenen de trage hervormingen dat na de aanvankelijke inkomensdaling het welvaartsherstel pas langzaam op gang komt. Maar ook hierbij worden de historisch gegroeide verschillen tussen landen onderling steeds groter. De relatief welvarende landen uit de communistische tijd - Oost-Europa, de Baltische landen - verkeren in een betere positie dan de Balkan-landen en grote delen van de voormalige Sovjet-Unie.

DE ERFENIS van driekwart eeuw commando-communisme is met de omwentelingen van 1989-'91 niet verdwenen. Nog lange tijd zal Europa te maken hebben met de naweeën in de vorm van economische schokken en politieke instabiliteit. Zoals de beelden uit Belgrado, Sofia en Tirana dagelijks tonen.