NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

ALEKSANDR LEBED IS GEEN 'BEDELAAR'. Hij is een 'vrije kater'. En dat hebben de machthebbers in en rond het Kremlin geweten.

Toen eerder dit jaar president Boris Jeltsin alle trucs uit de kast moest halen om te worden herkozen, kwam Lebed hem goed uit. De generaal kon Jeltsin in de tweede ronde de patriottische kiezers leveren die hij door het hervormingsbeleid was kwijtgeraakt. Er zijn zelfs aanwijzingen dat het Kremlin hem daarbij met geld en goede woorden heeft geholpen.

Toen Jeltsin de kiezers van Lebed eenmaal had geïncasseerd, zadelde hij de generaal op met een klusje dat te veel van het goede leek: een vreedzame oplossing zoeken voor de smerige oorlog in Tsjetsjenië. In het Kremlin gokte men erop dat Lebed, inmiddels tot secretaris van de Veiligheidsraad benoemd, in het Kaukasische moeras zou verdrinken. Dat gebeurde niet. Lebed ging in Grozny net zo te werk als hij in 1992 in Moldavië had gedaan: recht op het doel af. Binnen een paar weken kwam hij een wapenstilstand overeen met de Tsjetsjeense separatisten.

Vanaf dat moment kon Lebed zich in het Kremlin niet meer lekker bewegen. Dat lag ten dele aan hemzelf. Lebed gedroeg zich in het centrum van de macht als een commandant-te-velde. Hij beledigde iedereen die hem voor de voeten liep, met name minister van Binnenlandse Zaken Koelikov, die hij verantwoordelijk stelde voor het zootje ongeregeld dat in Tsjetsjenië voor de eer van Rusland moest vechten. Hij sprak openlijk apocalyptische woorden over de onrust in het leger dat dit najaar wel eens aan het muiten kon gaan slaan. En het allerergste: hij trok de fysieke en psychische toestand van de president zelf in twijfel en presenteerde zichzelf vervolgens nadrukkelijk als de nieuwe man.

HET ISOLEMENT waarin Lebed geraakte, was echter ook aan de politieke entourage in het Kremlin te wijten. Er is in landen die zich democratisch noemen nergens een cynischer politieke cultuur te vinden dan in Rusland. Waar elders de schijn nog wordt opgehouden, ziet men er in Rusland geen been in om binnen één etmaal net zo vaak van partner te wisselen als nodig is voor de eigen machtspositie. De absolute meester in dit spel is Anatoli Tsjoebais, het hoofd van het presidentiële kabinet en als zodanig de nachtportier van het Kremlin die kan bepalen wie of wat Jeltsin te zien krijgt zonder dat hij daarvoor verantwoording hoeft af te leggen. Deze Tsjoebais, in het Westen als 'hervormer' bejubeld, was de man die Lebed in juni binnensleepte, met hem de bezem door het Kremlin haalde en onmiddellijk daarna weer tegen hem begon te intrigeren omdat zijn corrupte clientèle in de zakenwereld geen belang hecht aan recht en orde la Lebed.

Het was voor Tsjoebais geen probleem om bondgenoten te vinden. Want er zijn zeer veel 'nieuwe Russen', overigens grotendeels afkomstig uit de oude 'nomenklatoera', voor wie de status-quo een goudmijn is. Zelfs de beëindiging van de oorlog in Tsjetsjenië, waar zeker veertigduizend slachtoffers zijn gevallen, was voor hen een bedreiging. Cruciaal was alleen of en wanneer president Jeltsin over de streep kon worden getrokken.

DAT NU IS GISTEREN GELUKT. In een rechtsstreekse televisie-uitzending ondertekende het staatshoofd, met bevende handen, het decreet waarmee Lebed werd ontslagen. De symboliek droop van deze publieke executie af. Het hele spektakel had iets paradoxaals: met sovjet-methoden iemand naar de mestvaalt van de geschiedenis verwijzen om democratische vooruitgang te suggereren.

Lebed leek er desondanks niet van onder de indruk. Hij had Jeltsin immers al eerder afgelegd als een bejaarde AOW 'er, die je omwille van medemenselijkheid met rust moet laten. Bovendien weet hij hoe het in Rusland werkt. Wat de president hem nu heeft aangedaan, is Jeltsin zelf ten tijde van Gorbatsjov ook overkomen. Met de bekende afloop. Het ontslag zal Lebeds populariteit onder de 'gewone' mensen en soldaten dan ook ten goede komen. Althans op korte termijn. Mocht Jeltsin relatief snel de pijp aan Maarten moeten geven, dan zit Lebed bij tussentijdse verkiezingen op rozen. Maar als Jeltsin in het sanatorium in Barvicha met succes overeind wordt gehouden, dan zou de generaal wel eens in de vergetelijheid kunnen raken. Anders dan Jeltsin in 1990/91 heeft Lebed namelijk geen politieke organisatie opgebouwd. De kans dat hem dat nu wel lukt, is bovendien klein. Was politieke actie vijf jaar geleden nog populair in Rusland, thans is de stemming in haar tegendeel verkeerd.

DAT IS DAN ook het grootste gevaar dat Rusland thans bedreigt. De apathie in het land maakt elke oplossing van de maatschappelijke crisis denkbaar. Behalve een fatsoenlijk democratische.