Knagen aan de rijksbegroting

Het politieke debat gaat niet langer over verdelen van pijn, maar over het verdelen van welvaart. Dat bleek vandaag bij het begin van de algemene beschouwingen.

Door PETER DE BRUIJN en GIJSBERT VAN ES

DEN HAAG, 22 SEPT. Specifieke groepen staan centraal bij de algemene beschouwingen. Na alle lof over het macro-economische beleid van het kabinet, gisteren op Prinsjesdag, is vanmorgen het knagen begonnen aan onderdelen van de Rijksbegroting 2000. Minima, gezinnen met kinderen op de crèche, gezinnen met kinderen op school, met studerende kinderen, chronisch zieken, ecologische landbouwers - diverse groepen in de samenleving verdienen 'meer meer', zo betoogt fractieleider na fractieleider vandaag op de eerste dag van de algemene en politieke beschouwingen in de Tweede Kamer. Na decennia van pijn verdelen begint het politieke debat te kantelen naar welvaart verdelen. Algemene lastenverlichting is jarenlang het breekijzer geweest om rijksfinanciën te saneren bij matige economische groei: lage lasten scheppen werk en werk verschaft belastingopbrengst.

Regeringspartij VVD heeft dit algemene instrument nog niet afgescheven, maar komt in de Kamer meer en meer alleen te staan. Alle andere Kamerfracties - zonder uitzondering - menen dat niet alle 'mensen in het land' zitten te wachten op enkele tientjes tot hooguit een paar honderd gulden extra koopkracht volgend jaar. De vorig jaar gekozen 'linksere' Tweede Kamer begint zich te roeren. En deze fracties staan bepaald niet alleen: de Raad van State, analisten van ABN AMRO en diverse economen aan universiteiten beginnen te waarschuwen voor oververhitting van de Nederlandse economie. De vijf miljard gulden lastenverlichting die het kabinet voor 2001 heeft beloofd ter introductie van het nieuwe belastingstelsel zou al meer 'smeerolie' zijn dan de florerende Nederlandse economie kan verwerken. Nóg meer werk scheppen? De krapte op de arbeidsmarkt is in diverse sectoren al schrijnend genoeg: niet alleen in de zorg, bij de politie en in het onderwijs, ook bij het midden- en kleinbedrijf, in de bouwsector, enz. En nóg meer koopkracht bieden? De inflatie in Nederland is hoger dan elders in de Europese Unie. Een gematigder bestedingspatroon in Nederland zou geen kwaad kunnen.

Tegen deze achtergrond is de aandacht voor specifieke groepen meer dan louter armoedebestrijding of een pleidooi voor 'eerlijk delen'. Het is ook een algemenere politieke keuze voor een overheid die weer meer direct wil sturen: die algemene middelen wil inzetten om groepen vooruit te helpen die de welvaartsstijging niet of nauwelijks kunnen bijhouden. Daarbij gaat het om meer dan inkomen alleen. Het gaat ook om kwesties als oplopende arbeidsongeschiktheid en stijgend ziekteverzuim, dievoor een deel de keerzijde zijn van een economie die op volle toeren draait.

De sociale én economische argumenten mogen aan de zijde zijn van de fracties die specifieke lastenverlichting bepleiten. Maar echt geïsoleerd staat de VVD niet in een gematigder aandrang om allerlei groepen in de samenleving te bedienen. Ze benaderen de kwestie zowel pragmatisch als principieel. In voorbereidend overleg met de coalitiepartners, gisteren en vandaag, hebben de liberalen al aangegeven dat ze bereid zijn mee te werken aan afspraken over extra lastenverlichting voor lagere-inkomensgroepen en extra uitgaven voor onder meer kinderopvang. Maar los daarvan draagt de VVD welbewust de boodschap uit dat de stemming in de Kamer en in het land wel eens te vroeg zou kunnen omslaan. Veel problemen mogen tot werkbare proporties zijn teruggebracht (begrotingstekort, werkloosheid), maar één immense erfenis resteert nog: 530 miljard gulden staatsschuld, met 30 miljard rentebetaling in 2000. Wie lasten eerlijker wil verdelen, mag de rentelasten daarbij niet over het hoofd zien. Ook dat argument heeft een sociale en economische component: lagere rentelasten bieden op termijn ruimte voor hogere overheidsuitgaven. De meeste van de Kamerfracties die specifieke groepen willen helpen, bestrijden deze staatsschuld-redenering allerminst. Over principes heerst in de Kamer brede consensus. Het is vooral een kwestie van tempo en van de volgorde waarin diverse fracties maatregelen wensen te nemen.

Op de Haagse site van NRC Handelsblad vindt u naast nieuws, en Haagse taal ook actuele dossiers, waaronder de rijksbegroting 2000. Daarin vandaag ook de letterlijke teksten van de fractieleiders tijdens de algemene beschouwingen. (www.nrc.nl/DenHaag)