VISIOENEN VAN DE TOEKOMST

GESCHIEDENIS

REMAKING.NL

WERELDWIJDE PROJECTEN

EXPO-TERREIN

INFORMATIE

Op de wereldexpositie EXPO 2000 wordt gegrossierd in dromen. En Goethe's Faust zorgt voor de historische reflectie.

Michèle de Waard

In Duitsland is een paradijs op aarde gebouwd. Er zijn rotsen van ijs die op alle vragen antwoord geven. Volkswagen heeft een Disneyland voor autoliefhebbers gemaakt. In de internet-wereld stappen robots rond in bionische reuzeneieren. Goethe's Faust wordt in 21 uur tot leven gebracht. Een drijvend eiland toont hoe Nederland er binnen dertig jaar uitziet: ‘Remaking.nl. De wereldtentoonstelling EXPO 2000 in Hannover belooft een spektakelstuk te worden. ,,Het is een droomreis door de toekomst'', meent Gilles Noghes, een van de organisatoren. Een werelddorp van superlatieven, schrijft Der Spiegel.

Linkse actiegroepen zijn kritisch. ,,Een industriële beurs van het grootkapitaal'', sneren de Autonomen, die hebben gedreigd de tentoonstelling te saboteren. In Berlijn en Hamburg hebben zij grote plakkaten opgehangen met een oproep naar Hannover te komen om de opening ,,compleet te verhinderen''. Al vijf jaar geleden dreigde de harde kern van de Autonomen met Chaostagen 2000 in Hannover. Daarom is de mega-expositie voor de politie een belangrijk veiligheidsrisico. Ruim 3.800 politiemannen zijn opgetrommeld.

Duitsland is in de ban van de EXPO. Voor het eerst wordt een wereldtentoonstelling in de Bondsrepubliek georganiseerd. Ruim 170 landen doen mee aan de supershow, die als thema mens, natuur en technologie heeft. Directrice Birgit Breuel heeft koortsachtig bij sponsoren geworven om de benodigde 3,5 miljard mark bij elkaar te krijgen - bijna evenveel als het bedrag voor de wederopbouw van Potsdamer Platz in Berlijn. Maar wordt de tentoonstelling het succes dat de organisatoren en bondskanselier Gerhard Schröder wensen? Deze week riep Schröder, die in Hannover regeerde voordat hij de sprong naar Berlijn maakte, zijn landgenoten op naar de EXPO te komen om te zien ,,wat allemaal bereikt'' is. Liefst 40 miljoen bezoekers worden verwacht, maar tot nu toe zijn slechts 3 miljoen kaarten verkocht. Om te garanderen dat de eerste dag slaagt, heeft de EXPO-leiding 34.000 gratis kaarten uitgedeeld aan scholieren, leraren en bouwvakkers die de paviljoens hebben gemaakt.

De deelnemende landen zijn diep in de creatieve grabbelton gedoken om culturele, technologische en architectonische hoogstandjes te laten zien. Nederland is optimistisch. ,,Wij rekenen op 2,5 miljoen bezoekers'', zegt Henk Timmerman, projectleider van het Nederlandse paviljoen. Nu al geldt het project ‘Holland schept ruimte' als een van de imposantere bouwwerken.

,,De ontwerpers willen laten zien dat het dichtbevolkte Nederland niet alleen horizontaal, maar ook verticaal kan worden uitgebreid'', zegt Timmerman. Hij staat met zijn hoofd in de wind op het dak van de ‘landschapsbonbonnière'. In een heuvel van gras, die een eiland in het water moet voorstellen, wordt de laatste hand gelegd aan een met glas en zilver versierd plafond. Hier zal koningin Beatrix worden ontvangen als zij op 6 juni het Nederlandse paviljoen opent.

Wie wil weten welke grootse plannen stedenbouwkundigen en architecten voor de nabije toekomst van de Lage Landen hebben, komt bij de drijvende tentoonstelling op het grote binnenmeer middenin Hannover aan zijn trekken. ‘Remaking.NL' heet de expositie, ontworpen door het Amsterdamse architectenbureau Kossmann & De Jong. ,,We zijn voortdurend bezig in Nederland het land optimaal te benutten'', licht Roger Teunisse van het bureau Kossmann toe. Op het water van de Maschsee is hij druk bezig met de landkaart van Nederland, die middenin de expositie is gebouwd. Opvallend is een gedetailleerde luchtfoto van de wijk Roombeek in Enschede, die genomen is voordat vuurwerk de buurt in de as legde. ,,De opname was gemaakt om te illustreren waarom verhuizing van bedrijven als de vuurwerkfabriek en Grolsch in de woonwijk noodzakelijk was'', zegt Teunisse. ,,We hadden niet kunnen bedenken dat de opname zo actueel zou worden.''

Op de hele expositie wordt gegrossierd in dromen. In het ‘Themenpark' worden visioenen over de toekomst zichtbaar gemaakt. ,,We willen scenario's tonen voor het land van morgen'', zegt Heinz Spreng, die bij de inrichting van het park betrokken is. De mens heeft gedroomd zich van de aarde in de lucht te begeven. Hij droomt van de ideale stad, van nieuwe energiebronnen, van nieuwe medicijnen. Aan de hand van vier steden - Sao Paulo, Shanghai, Aken en Dakar - wordt de toekomst van verkeer, werk en kennis in het jaar 2030 geïllustreerd. Modern Times in Hannover.

Wie na de futuristische reis door de Planet of Visions, het papieren Japanse paviljoen, de sprookjeswereld van Duizend-en-een-Nacht of de exotische tuinen uit Zuid-Amerika behoefte heeft aan historische reflectie, kan zich laven aan Goethe's Faust. Want wat is een wereldtentoonstelling in Duitsland zonder het grote drama uit de Duitse cultuurgeschiedenis. Faust weerspiegelt 3000 jaren geschiedenis van de mensheid, zei Thomas Mann eens. Peter Stein, een van de grote Duitse theaterregisseurs, heeft de 21 uur durende opvoering van Faust I en Faust II geënsceneerd. De Zwitserse acteur Bruno Ganz speelt Faust en niet één, maar twee Mefisto's zijn ingezet.

De uitvoering belooft het meest spectaculaire project van de EXPO te worden. Stein heeft vanaf zijn 16de jaar telkens weer geprobeerd de 12.110 strofen te lezen. In 1985 lukte het hem plotseling Faust te lezen ,,alsof het een krant'' was. Voor Stein is Faust zowel een ‘mafioso' als een ‘tycoon' die het milieu veranderde om nieuwe wetenschappelijke en politieke feiten te scheppen. Alleen Johann Wolfgang Goethe en zijn Faust hebben volgens Stein de ,,paradox van het absurde menselijke bestaan begrepen''. De organisatoren van de EXPO willen laten zien dat ook zij dat begrepen hebben.