VISIOENEN VAN DE TOEKOMST

GESCHIEDENIS

REMAKING.NL

WERELDWIJDE PROJECTEN

EXPO-TERREIN

INFORMATIE

De tentoonstelling Remaking.NL op de wereldexpo laat zien hoe Nederland verandert. Een gesprek met samensteller Maarten Kloos.

Bernard Hulsman

,Nederland wordt verbouwd'', zegt Maarten Kloos, de directeur van het Amsterdamse architectuurcentrum ARCAM. Kloos, die onlangs de Maaskantprijs kreeg, is een van de samenstellers van de tentoonstelling Remaking.NL, een onderdeel van het officiële Nederlandse programma op de EXPO 2000. ,,Er bestaan niet alleen allerlei beleidsnota's over ruimtelijke ordening, maar er worden ongelooflijk veel plannen ook uitgevoerd. Er gebeurt meer dan tijdens de wederopbouw. Dit wil de expositie laten zien. Remaking.NL wil ook duidelijk maken dat Nederland nooit af is en dat alle veranderingen omkeerbaar zijn. Van een stad weten we wel dat er voortdurend gesloopt, gebouwd en veranderd wordt. Maar dit geldt eigenlijk voor heel Nederland: dit land wordt voortdurend geconstrueerd en gereconstrueerd. Het staat hier lang niet vast dat een woonwijk altijd woonwijk blijft.''

De expositie Remaking.NL bevindt zich niet in of bij het door het Rotterdamse architectenbureau MVRDV ontworpen en nu al bekende Expo-paviljoen van Nederland, maar, heel toepasselijk voor een waterland, op drijvende pontons in de Machsee, een binnenmeer in het centrum van Hannover. Een centrale ruimte, waarin een algemeen beeld van het toekomstige Nederland wordt gegeven, is omgeven door zes steigers waarop tien containers zijn geplaatst. Hierin tonen tien Nederlandse regio's een selectie van de plannen en ontwerpen die het aanzien van de streek zullen veranderen. De grenzen van de tien regio's op Remaking.NL zijn anders dan die van de officiële provincies.

,,We hebben een indeling van Nederland gemaakt die een beetje lijkt op die van het weerbericht: het noorden, het oosten, Randstad-noord, Randstad-zuid, regio Limburg, regio Zeeland enzovoort'', licht Kloos toe. ,,We hebben voor een regionale aanpak gekozen, omdat het de regio's, en niet de minister van VROM, zijn die bepalen hoe Nederland zich ontwikkelt. De tentoonstelling biedt geen compleet overzicht van de veranderingen van Nederland, maar de selectie is zodanig dat er een goed beeld ontstaat. Nederland is een geschapen land en alle clichés over het kikkerlandje zijn waar, nog steeds. Als je op de dijk van het IJsselmeer gaat staan en om je heen kijkt, moet je vaststellen dat bijna alles niet natuurlijk is.

Misschien krijgen Nederlanders zelf het gevoel dat ze dit allemaal wel weten, maar ik denk dat de meesten niet beseffen in wat voor bijzonder land ze leven. Ik ben ook heel benieuwd hoe bezoekers die uit een land komen dat in mindere mate dan Nederland is ‘gemaakt' op de tentoonstelling reageren.

,,Veel van de veranderingen hebben te maken met, hoe kan het anders, water. Meer dan ooit zijn we in staat om het water te manipuleren en het is ongelooflijk wat er allemaal te gebeuren staat. We gaan dijken doorsteken, polders worden weer natuur, beekjes krijgen hun natuurlijke loop terug. Er worden bij de grote rivieren overstroomgebieden gecreëerd om de piekaanvoer van water te kunnen verwerken. We maken kunstmatige eilanden door zand op te spuiten, zoals de VINEX-wijk IJburg in het IJ bij Amsterdam. Of we maken juist eilanden door land af te graven, zoals bij Middelburg.

,,Tegelijkertijd zijn we bezig met enorme infrastructurele projecten, zoals de hogesnelheidslijn die niet alleen gevolgen heeft voor het landschap, maar ook voor steden. HSL-stations worden centra van nieuwe stedelijke ontwikkelingen, zoals in Arnhem. Daarnaast worden oude industriegebieden nieuwe stadswijken, zoals het Céramique-terrein in Maastricht. Wederopbouwwijken, zoals Hoogvliet bij Rotterdam, worden rigoureus aangepakt. Hier wordt op grote schaal gesloopt en gebouwd en tegelijkertijd worden allerlei ecologische plannen gerealiseerd. Er komen ecoducten, brugverbindingen van zestig tot tachtig meter breed tussen belangrijke natuurgebieden. Polders worden nieuwbouwwijken, goed voor honderdduizenden woningen. Enzovoort, enzovoort. Het bijzondere van Nederland nu is dat het niet gaat om het ene of het andere plan dat wordt uitgevoerd, maar dat het allemaal tegelijk gebeurt.

,,Wat opvalt aan veel plannen voor Nederland is het speelse karakter ervan. In combinatie met de creativiteit van de ontwerpers leidt dit vaak tot werkelijk opzienbarende resultaten. Er is in Nederland een heel interessante generatie ontwerpers aan de slag. Dat heeft niet alleen te maken met goede ontwerpersopleidingen en inspirerende leermeesters als Rem Koolhaas, maar ook met de platheid van Nederland en het gegeven dat dit een gemaakt land is. Dit lokt als het ware het denken over mogelijke veranderingen uit. In Zwitserland heb je bij de aanleg van bijvoorbeeld een spoorlijn altijd te maken met een berg of een dal - veel meer is niet mogelijk. Maar in Nederland zijn de mogelijkheden onbeperkt: Nederland is een speeltuin voor ontwerpers.

,,Op Remaking.NL worden ook plannen getoond die niet worden uitgevoerd, maar zijn bedoeld om het denken over bepaalde problemen in de ruimtelijke ordening uit te dagen en te sturen. Dat kan bij de bezoeker tot verwarring leiden over wat echt is en wat niet. Maar misschien is dit ook wel de kern van de Nederlandse ruimtelijke ordening: dat niet alles wat kan per se moet, maar dat veranderbaarheid een gegeven is.''

De tentoonstelling Remaking.NL, samengesteld door Maarten Kloos en Marc A. Visser, is van 1 juni tot en met 16 augustus te zien op de Südanleger am Strandbad, Machsee, Hannover. Entree 5 mark. Kinderen t/m 12 jaar gratis.

Informatie: (020) 423 20 39. Remaking.NL wordt begeleid door een tweetalige catalogus, een internetsite (www.remaking.nl) en vier discussie-avonden tussen Nederlandse en Duitse architecten, stedenbouwkundigen en landschapsarchitecten. Data: 16 juni (‘Cityscape'), 23 juni (‘Landscape'), 30 juni (‘Infrastructure') en 7 juli (Vijfde Nota Ruimtelijke Ordening). De debatten zijn in het Sprengel Museum in Hannover en beginnen om 18 uur.