Dossier Oostenrijk

Nieuws

Regeringsformatie

Buitenlandse reacties

Documenten

Links

Oostenrijkse media worden steeds vaker voor de rechter gedaagd door klagende politici van de FPÖ. "De partij heeft een hele beroepsgroep gecriminaliseerd."

Door onze correspondent KARIN JUSEK

WENEN, 26 SEPT. Het is inmiddels een vertrouwde aanblik: steeds vaker maken Oostenrijkse kranten en tijdschriften melding van tegen hun ingediende klachten. "De FPÖ dient klachten in over alles", vertelt de uitgever van het weekblad News, Alfred Worm. "Berichten, karikaturen, commentaren, foto's of covers. Zelfs als we over gerechtelijke uitspraken berichten worden we nog wegens smaad aangeklaagd. En nu is kennelijk ook het stellen van "ongepaste" vragen bij een interview verboden. We moeten ook daarover een proces voeren." News is verwikkeld in twintig door de FPÖ aangespannen rechtszaken. Worm persoonlijk in dertig.

Ook de overige weekbladen - profil, Format en Falter - voeren processen. Der Standard meldde maandag dat een stuk op de opiniepagina voor Jörg Haider aanleiding was om een klacht tegen de krant in te dienen. Belediging of smaad is de inzet van deze klachten. De Oostenrijkse wet beschouwt smaad als misdaad en de straffen zijn daardoor hoog.

"Alle belangrijke Oostenrijkse journalisten hebben een strafblad", zegt Hans Henning Scharsach, lid van de hoofdredactie van News. "De FPÖ heeft een hele beroepsgroep gecriminaliseerd."

Een nieuwe ontwikkeling is dat nu ook de minister van Justitie, Dieter Böhmdorfer, klachten indient als hij zich door kritische uitlatingen " beledigd" voelt. Zo heeft hij samen met de FPÖ-top (vice-kanselier Susanne Riess-Passer, fractievoorzitter Peter Westenthaler en Jörg Haider) de kunstenaar André Heller voor de rechter gedaagd. Heller had de politici " seelenhygienisch heruntergekommene Politemporkömmlinge" genoemd. Profil meldde deze week dat een journaliste die geprobeerd had met een medewerkster van de advocaat van Böhmdorfer in gesprek te komen daarna door een ander medewerker telefonisch met "consequenties" werd bedreigd. De minister zelf had de staatsveiligheidsdienst ingeschakeld omdat de fotograaf van profil voor zijn huis werd gezien en hij zich "bedreigd had gevoeld". Op kritiek antwoordt de minister steevast dat het zijn goed recht is, net als dat van elke andere burger ook, justitie te hulp te roepen als hij zich onheus door journalisten behandeld voelt. Wie dat als een bedreiging van de vrijheid van meningsuiting opvat, is zelf een gevaar voor de rechtsstaat omdat hij een ander wil beletten van zijn wettelijke mogelijkheden gebruik te maken, verklaarde de minister in diverse interviews.De FPÖ neemt met een afwijzing van haar klachten over het algemeen geen genoegen. Uiteindelijk belandden alle gevallen bij de hoogste mediarechter, Ernest Maurer, die tot nu toe in alle zaken de FPÖ in het gelijk heeft gesteld. Maurer zit ook als FPÖ-afgevaardigde in het bestuur van de staatsomroep ORF. "Wij gaan met elke zaak naar het Europese Hof voor Rechten van de Mens in Straatsburg en daar winnen we, dat staat als een paal boven water", zegt Alfred Worm. Maar het duurt wel vijf tot zes jaar voordat de zaken dan afgehandeld zijn. Kranten en tijdschriften die niet veel geld hebben, kunnen zo'n stap niet zetten.

Standard-uitgever Oscar Bronner heeft als vice-voorzitter van het Verband Österreichischer Zeitungen zijn zorgen over de situatie uitgesproken. Hij betreurde daarbij niet alleen de golf van klachten waarmee de "FPÖ haar critici tot zwijgen wil brengen", maar stak ook de hand in eigen boezem. " Een man die Churchill aan Hitler glt wordt in de hele wereld als paria beschouwd. Alleen in Oostenrijk gaat hij door voor een keurige staatsman. Zijn wij voor een dergelijke ontwikkeling niet medeverantwoordelijk?"

Bronner is ook bezorgd over de bezuinigingsplannen van de regering die een existentiële bedreiging voor de meeste kranten vormen, zoals de forse verhoging van de posttarieven en de vermindering van de perssubsidie, en over de bemoeienis van de regeringspartijen met de staatsomroep ORF. De staatsomroep is machtig en kwetsbaar tegelijk. Machtig vanwege het zendmonopolie en het verbod op commerciële tv, kwetsbaar omdat de omroep altijd al aan het leiband van de politiek moest lopen. FPÖ en ÖVP hebben het bestuur van de ORF aan de nieuwe machtsverhoudingen aangepast. Maar dat nu de fractievoorzitters van de regeringspartijen, Peter Westenthaler (FPÖ) en Andreas Khol (ÖVP) in het bestuur zitten, is nieuw.

Meteen na het aantreden van de nieuwe regering begonnen Westenthaler en Khol tijdens discussieprogramma's te bellen of e-mails te sturen. De presentatoren moesten hun commentaar in de discussie inbrengen. Kritische journalisten werden via persuitzendingen aangevallen en in sommige gevallen ook telefonisch bedreigd. Nadat Westenthaler wekenlang "het hoofd" van de chef van het tien uur journaal, Johannes Fischer, had geëist, kreeg Fischer een andere functie. Zijn opvolger stelt, als hij Haider moet interviewen, liefst helemaal geen vragen maar laat Haider gewoon praten. ORF-intendant Gerhard Weis handelt naar de leus 'niet voeren, niet provoceren, niet de kooi ingaan'. Hij probeert zijn mensen zo goed mogelijk te beschermen maar het is de vraag of hij nog lang in functie zal zijn. In een regeringsvoorstel voor hervorming van de ORF krijgt de intendant de mogelijkheid om direct in te grijpen in elke productie, maar wordt tevens de procedure om de intendant te ontslaan vereenvoudigd.