Dossier Oostenrijk

Nieuws

Regeringsformatie

Buitenlandse reacties

Documenten

Links

In Oostenrijk wordt het vertrek van Jörg Haider als partijvoorzitter gezien als een tactische manoeuvre. Zijn ambitie om kanselier te worden blijft hij koesteren.

Door onze correspondent KARIN JUSEK

WENEN, 29 FEBR. Na een avond vol geruchten en oplopende spanningen maakte FPÖ-leider Jörg Haider gisteravond stralend zijn aftreden als partijvoorzitter bekend. Door zijn partij werd deze stap met gemengde gevoelens begroet. Bij coalitiepartner ÖVP is enige opluchting voelbaar. Maar niemand gelooft dat Haider nu van het toneel verdwijnt.

Sinds het aantreden van de FPÖ-ÖVP coalitie op 4 februari heeft Haider voortdurend voor negatieve publiciteit gezorgd en de regering voornamelijk tegengewerkt. Van hervormingen van het pensioensstelsel kon geen sprake zijn, liet Haider bijvoorbeeld weten, vóór de privileges van de "bonzen binnen de staatsbedrijven" werden aangepakt.

De kritiek vanuit de Europese Unie stemde de populistische leider niet bescheidener. In een gesprek met het Zwitserse magazine Facts noemde Haider de euro een miskraam. "Met zo'n partijleider heb je eigenlijk geen vijanden meer nodig", zo schreef de Standard tijdens het eerste optreden in Brussel van Haiders minister van Financiën, Karl-Heinz Grasser.

Binnen coalitiepartner ÖVP klonken de stemmen die een samenwerking met Haider voor onmogelijk houden, steeds luider. Zo liet de onder- burgermeester van Wenen, Bernhard Görg, weten dat deze regering nog hooguit twee drie maanden zou bestaan. Vooral uit kringen van de ondernemers werd de kritiek met de dag scherper. Zij vrezen dat de schade die Oostenrijk toch al heeft opgelopen, niet meer te overzien zal zijn als Haider zich niet terughoudender zou opstellen.

Nu is Haider dan afgetreden als partijvoorzitter. Maar hij onderstreept dat hij actief blijft als gouverneur van Karinthië en dat hij zijn ambitie om ooit kanselier te worden niet opgeeft. De nieuwe oppositieleider, de sociaal-democraat Alfred Gusenbauer, verwoordde dat vanmorgen zo: "Haider is en blijft een egotripper. Hij laat deze hopeloos onprofessionele regering aan haar lot over en gaat zelf in dekking om vanuit Karinthië des te harder oppositie tegen haar te kunnen voeren." Ook de Groenen zien in Haiders stap slechts "een tactisch maneuvre, die verder niets heeft te betekenen". Het is inderdaad de vraag of Haiders aftreden als partijvoorzitter veel verandert. Zijn opvolger is Susanne Riess-Passer, de vice-kanselier die als geen ander loyaal is aan Haider. Beslissingen die niet door Haider zijn goedgekeurd zijn van haar niet te verwachten. Bovendien is Riess- Passer binnen haar partij niet erg populair en heeft zij Haiders steun hard nodig om zich staande te kunnen houden.

Haider trekt zich ook niet op een bescheiden positie terug maar blijft gouverneur. Gouverneurs hebben in Oostenrijk veel macht. Of het nu Haider de partijvoorzitter is die vanuit Karinthië roept dat het allemaal anders moet of Haider de gouverneur, dat maakt uiteindelijk niet veel uit.

Eén voordeel voor Haider is dat nu niet hij maar zijn opvolgster Riess-Passer een aantal gevoelige partijinterne conflicten moet oplossen. Zoals de tienduizend-guldenregel. Haider bepaalde een aantal jaren geleden dat FPÖ-politici niet meer dan tienduizend gulden per maand mogen verdienen. Zo wilde hij duidelijk maken dat binnen zijn partij geen plaats was voor 'zakkenvullers'. Maar de nieuwe bewindslieden zijn er niet gelukkig mee. Minister van Financiën Grasser was de eerste die weigerde alles wat boven de tienduizend gulden binnenkomt aan zijn partij af te dragen. Daarna vonden de overige FPÖ-ministers dat de regel overbodig was als ze niet voor iedereen gold.

Bekend is inmiddels ook dat er altijd al uitzonderingen zijn gemaakt. De minister van Sociale Zaken, Elisabeth Sickl, mag al jaren haar hele inkomen houden omdat ze als eigenaar van een kasteel hoge kosten heeft. Tegelijkertijd heeft Haider vorige week nog verklaard dat de regel voor hem niet ter discussie staat.

Een tweede voordeel voor Haider is dat hij afstand neemt van het tot nu toe weinig professionele optreden van de FPÖ-bewindslieden. De minister van Financiën bleek geen van de namen van zijn EU- collega's te kennen en hun beraadslagingen ternauwernood te kunnen volgen. Van Sickl is bekend dat zij niet op kan tegen de sterke conservatieve minister van Economische Zaken, Martin Bartenstein. Het electoraat van de FPÖ bestaat echter uit een groot deel uit lager opgeleiden en Haiders verkiezingsbeloftes om juiste deze groep te helpen kan door Sickls zwakke optreden in gevaar komen.

De meeste commotie heeft tot nu toe de minister van Justitie, Michael Krüger, veroorzaakt. Hij is vanmiddag door zijn nieuwe partijleider ontslagen. Haider kijkt van een afstand goedkeurend toe. Hij probeert net genoeg afstand te nemen om zich aan kritiek te kunnen onttrekken, en net voldoende in de buurt te blijven om zich bij volgende verkiezingen als kanselier te kunnen opwerpen.