Dossier Oostenrijk

Nieuws

Regeringsformatie

Buitenlandse reacties

Documenten

Links

ER IS GEEN causaal verband tussen de geslaagde machts greep van Jörg Haider in Wenen, de machteloze poging in Brussel om die op de valreep te verijdelen en de rassenrellen in El Ejido. Toch hebben de gebeurtenissen zich in één week afgespeeld. Hoe verschillend de oorzaken, ze illustreren een groeiende machteloosheid als het om migratie gaat.

Terwijl Europa met de regelmaat van de klok de indruk wekt dat ook het vreemdelingenbeleid zal convergeren - conform juridische maatstaven en internationale verdragen - blijkt de Europese burger daarover meer en meer het zijne te denken. Een paar decennia geleden leek xenofobie (de angst voor het vreemde die niet simpel op één lijn met racisme kan worden geplaatst) slechts voorbehouden aan de onderste lagen van de samenleving. Die voelden zich bedreigd door de nieuwkomers die ook om een plaatsje onder de zon vroegen. Nu wordt duidelijk dat die vrees in bredere kring leeft. Haider en zijn 'nationalistisch-rechtse' geestverwanten hebben niet het monopolie op de politieke vertaling daarvan. Ze vertolken de huiver wel het meest ongegeneerd.

Het probleem is dat die onbeschaamdheid minder weerzin oproept dan tien jaar geleden. Dat komt omdat de overheden zich met de migratiebewegingen geen raad weten. Ze bestoken de burgers met paradoxale signalen. Enerzijds moet de stroom asielzoekers worden 'ingedamd'. Anderzijds wil Europa trouw blijven aan het rechtsstatelijke ideaal dat alle burgers voor de wet gelijk zijn. Enerzijds dienen immigranten zich aan te passen aan de dominante cultuur waarvoor ze, met hun komst, impliciet hebben gekozen. Anderzijds wordt erkend dat de Europese beschaving niet monolithisch is maar pluriform.

Op alle relevante maatschappelijke terreinen (onderwijs, arbeidsmarkt, huisvesting, godsdienst) manifesteert zich deze spreidstand. De uitbarsting in El Ejido bijvoorbeeld, aangewakkerd door de moord op een vrouw door een psychiatrische patiënt uit Noord-Afrika, is veroorzaakt door het onvermogen van Madrid onder ogen te zien dat Spanje door zijn economische succes een immigratieland is geworden en dat zo'n positie beleid vereist. Door dit laisser faire voelen velen zich in de kou staan, zowel immigranten die in een horige positie verkeren als autochtonen die de verandering van hun naaste omgeving niet kunnen bijbenen.

IN NEDERLAND gaat het op het oog beter. Raciaal geweld neemt hier geen massale vormen aan maar blijft grotendeels beperkt tot incidenten als in Kollum. Sommige groepen migranten, zoals Surinamers en jonge vrouwen uit verschillende etnische groepen, zijn na de valse start van twintig jaar geleden nu bezig aan een inhaalrace die spectaculairder is dan wordt onderkend. Maar over de hele linie is het beeld minder rooskleurig. Eén blik op het onderwijs is voldoende om de sociaal-culturele problemen waar te nemen.

De materiële voorspoed verblindt niettemin nog. Zolang het goed gaat, kunnen dreigende conflicten worden gesmoord. De Europese burgers elders maken inmiddels duidelijk dat ze die aanpak niet onvoorwaardelijk vertrouwen. Het is een illusie te denken dat die golf bij Lobith stukslaat.