Dossier Lockerbie

Nieuws

Het proces

De aanloop tot het proces

De ramp in tekst en beeld

VOOR LOCKERBIE is dit de afsluiting van een hoofdstuk, was de reactie van een bestuurder uit het zwaar getroffen plaatsje op de uitspraak van de Schotse rechters in Kamp Zeist. Vergeten wordt de vreselijke bomaanslag van december 1988 natuurlijk nooit, maar het leven moet doorgaan.

Voor veel nabestaanden van de omgekomen inzittenden van PanAm-vlucht 103 is de uitspraak veeleer het begin van een nieuwe fase, de procedure tegen Libië om schadevergoeding. Er is een precedent, de betaling voor een bomaanslag op een Frans vliegtuig boven Niger in 1989. Gaddafi stond niet terecht in Kamp Zeist. Dat was nu net de kneep van de overeenkomst van Libië met de Verenigde Staten en Groot-Brittannië die uiteindelijk tot dit unieke proces leidde. Tripoli ontkent iedere betrokkenheid, al is het opmerkelijk dat het uitgerekend nu in een reactie herinnert aan de openstaande rekening voor de Amerikaanse aanval op het hoofdkwartier van Gaddafi. Er was dus kennelijk wel iets te vereffenen.

De veroordeling van al-Megrahi heeft op zichzelf al implicaties voor de regering van Gaddafi. De veroordeelde wordt aangemerkt als een kaderlid van de staatsveiligheidsdienst Jamariya. Het is ongeloofwaardig dat hij puur op eigen initiatief zou hebben gehandeld. Op zijn minst behelst zijn veroordeling het verwijt van een schromelijk gebrek aan toezicht door zijn superieuren. En iedereen weet wie bij hen aan de touwtjes trekt.

DE RECHTERS WAS niet gevraagd te oordelen over op drachtgevers achter de schermen. Juist deze ontbrekende dimensie van het vonnis geeft nieuw voedsel aan de roep om een nader onderzoek van overheidswege. Daarbij hoort ook de vraag van mogelijk in de wind geslagen waarschuwingen. De rechters hadden het op het strikt strafrechtelijke terrein overigens al moeilijk genoeg. Direct bewijs ontbrak. Op zichzelf hoeft dat geen beletsel te zijn voor een veroordeling naar Schots recht. Het wordt niet betwist dat dit voldoet aan de internationale normen voor een eerlijke berechting. Het vonnis moet het sterk hebben van deze reputatie. De rechters geven op een belangrijk punt als de overstap van de bomkoffer op het vliegveld in Frankfurt toe dat "andere gevolgtrekkingen" mogelijk zijn. Zij ontlenen kracht voor hun conclusie dat het om een zending uit Malta ging aan unanimiteit. Deze geldt voor het hele oordeel, dat overigens vatbaar is voor hoger beroep. Het heeft met name bevreemding gewekt dat de ene verdachte wel en de andere niet is veroordeeld. Dat verschil heeft echter alles te maken met het wegvallen van een volstrekt ongeloofwaardige dubbelspion als getuige, waardoor tegen Fhimah vrijwel niets meer overbleef. En juridisch stond niet zozeer het aspect van de samenzwering centraal als wel directe betrokkenheid bij veelvoudige moord.

NA HET MOEIZAME proces in Zeist had menigeen al niet meer gerekend op een veroordeling. Wat dit betreft is zelfs de gemengde uitslag van het proces een doorbraak, zoals het hele arrangement van een Schotse rechtbank op Nederlandse bodem de doorbraak vormde van een tien jaar durende impasse. Geheel voorbij is deze met dit vonnis niet. De Veiligheidsraad van de Verenigde Naties heeft het proces in Kamp Zeist verwelkomd. Maar de sancties tegen Libië werden opgeschort, niet opgeheven. De grote vraag is of dit na de uitspraak in Kamp Zeist wel kan gebeuren, zoals Libië, direct gesteund door de Arabische Liga, betoogt. De VS en Groot-Brittannië willen nadere stappen van Tri poli, zoals een schuldbekentenis en een schadevergoeding. De resoluties van de Veiligheidsraad uit 1992 waarop het sanctieregime is gebaseerd, eisen van Libië een "vol en effectief antwoord" op verzoeken de verantwoordelijkheid voor de aanslag vast te stellen. Volgens deze norm is de Lockerbie-zaak met de uitspraak van de Schotse rechters inderdaad niet beëindigd.