Dossier Lockerbie

Nieuws

Het proces

De aanloop tot het proces

De ramp in tekst en beeld

Door onze redacteur CAROLIEN ROELANTS
ROTTERDAM, 17 NOV. De Palestijnse terrorist Abu Talb werd de afgelopen week gehoord in het Lockerbieproces. Misschien heeft híj de PanAm-Boeing wel neergehaald.

Mohammed Abu Talb is een Palestijn met een indrukwekkende carrière in terrorisme. Abu Intiqam is zijn bijnaam, Vader van de Wraak, en hij zit in Zweden een levenslange gevangenisstraf uit wegens betrokkenheid bij onder andere aanslagen op een kantoor van een Amerikaanse luchtvaartmaatschappij en andere Amerikaanse en Israëlische doelen in Kopenhagen, Amsterdam en Stockholm in 1985 en 1986, waarbij een dode viel.

Verder belichaamt Abu Talb de hoop van de verdediging in de Lockerbiezaak. Die probeert vrijspraak te bewerkstelligen voor haar twee Libische cliënten door de Palestijn te presenteren als een alternatieve geloofwaardige verdachte voor de aanslag op de PanAm-Boeing 747 op 21 december 1988 boven het Schotse Lockerbie, waarbij 270 doden vielen. Bij 'gerede twijfel' aan de schuld van de Libiërs gaan dezen immers vrijuit: een nachtmerriescenario voor de Schotse aanklager, de Verenigde Staten en Groot-Brittannië, die jarenlang geen moeite hebben gespaard om de Libiërs voor de rechter te brengen. In dat geval zal de Libische leider Gaddafi immers hoonlachend met een reusachtige claim komen als tegemoetkoming in de schade van de jarenlange sancties tegen zijn land.

Vorige week vrijdag en deze week is Abu Talb (circa 46 jaar oud, over de precieze leeftijd verschillen zijn paspoorten van mening) als getuige gehoord in Kamp Zeist, waar vorige week het Lockerbieproces werd hervat na een schorsing van bijna een maand in verband met nieuw bewijsmateriaal, waarvan niet veel meer bekend is dan dat het te maken heeft met de vervaardiging van de Lockerbiebom. De verdediging had nog langer willen wachten met het horen van Abu Talb, juist wegens dat nieuwe bewijs. Maar de aanklager zette het verhoor door, om zo de zaak van de verdediging te ondermijnen.

Vrijdag probeerde de aanklager in net 90 minuten aan te tonen dat Abu Talb helemaal niets te maken heeft met Lockerbie. De in Egypte geboren Palestijn vertelde onder andere dat hij inderdaad actief was geweest in de ,,Palestijnse strijd''. Maar hij was eind 1982 ,,een nieuw leven'' begonnen, waarna hij als vluchteling in Zweden asiel had gevraagd. Hij onderstreepte dan ook, in antwoord op een vraag van de aanklager, onschuldig te zijn aan de aanslagen van 1985 waarvoor hij in 1989 in Zweden tot levenslang werd veroordeeld. En op het moment van de aanslag op het PanAm-vliegtuig zat hij thuis in Zweden, vertelde hij desgevraagd, op zijn kinderen te passen terwijl zijn vrouw op kraamvisite was bij haar schoonzuster.

Maar er zijn verscheidene aanwijzingen dat Abu Talb wel degelijk bij de aanslag op de PanAm-Boeing betrokken kan zijn geweest. In het eerste jaar na de aanslag gingen de onderzoekende autoriteiten er ook van uit dat dit zo wàs. De these was toen dat twee in Syrië gevestigde Palestijnse terreurgroepen, het Volksfront voor de Bevrijding van Palestina-algemeen commando (PFLP-gc) en het Volksstrijdfront (PPSF), waarmee Abu Talb zelf ook erkent banden te hebben onderhouden, het vliegtuig hadden laten exploderen in dienst van Iran. Iran wilde zo wraak nemen, was de theorie, voor het neerhalen van een Iraans passagiersvliegtuig door een Amerikaanse kruiser in de Golf in de zomer van 1988. Pas een jaar later kwam de verdenking op Libië te rusten. Toen was de Golfcrisis met Irak aan de gang, en wilden de VS Syrië en Iran niet tegen de haren instrijken, verklaarden sommige analysten deze wending in de zaak.

Wat de figuur Abu Talb in deze zaak zo interessant maakt, is dat ook hij, net als de twee Libische verdachten, najaar 1988 in Malta is geweest, waar de bom die de PanAm-Boeing vernietigde zijn reis begon. Malta was in die tijd een broeinest van Midden-Oosterse samenzweerders. Abu Talb was er samen met Hafez Dalkamoni, leider van een cel van het PFLP-gc in Frankfurt, die kort daarop in Duitsland werd opgepakt na een inval in zijn bommenfabriek. De theorie van 1989 was dat een van de door Dalkamoni gefabriceerde bommen in cassettespelers verborgen explosieven, net als de bom van Lockerbie - het PanAm-vliegtuig had opgeblazen.

De verdediging op haar beurt liet Abu Talb, gekleed in onberispelijk donkerblauw pak met lichtblauw overhemd en stropdas, deze week eerst zijn hele familie portretteren om een beeld te schilderen van een goed terroristisch milieu waarin aanslagen gewoon werk zijn. Een van zijn schoonzusters bleek gevangen te hebben gezeten voor een aanslag op de Iraakse ambassade in Londen in 1978. Een tweede schoonzuster was doodgeschoten in Tel Aviv tijdens het plegen van een aanslag op een bus. ,,De huidige premier [Ehud Barak] schoot zelf op haar'', zei hij. Twee zwagers zijn samen met hem veroordeeld voor de aanslagen van 1985 en 1986.

Abu Talb zelf, die waarschijnlijk in Egypte werd geboren, trad in 1974 toe tot het PPSF nadat hij uit het Egyptische leger was gedeserteerd en met een vals paspoort naar Libanon was gevlucht. Daar ondernam hij verscheidene ,,missies'' tegen Israël. Hij werd in 1976 gewond in de Libanese burgeroorlog, studeerde aan de universiteit van Beiroet en kreeg een opleiding in terrorisme in de toenmalige Sovjet-Unie.

Volgens advocaat Richard Keen bleef Abu Talb ook na zijn verhuizing naar Zweden als terrorist werkzaam. Keen zei dat een van zijn zwagers in 1985 naar Syrië was gereisd gaan om bommen te leren maken. Na zijn terugkeer in Zweden was de hele familie thuis in Uppsala bommen gaan fabriceren, waarmee de aanslagen in Kopenhagen, Stockholm en Amsterdam waren gepleegd.

Onder scherp kruisverhoor kwam Abu Talb woensdag terug van zijn ontkenning van vrijdag dat hij voor die aanslagen verantwoordelijk was. ,,Ik ben schuldig verklaard en ik ben niet onschuldig'', zei hij. Waarom had hij die aanslagen gepleegd? ,,Men kan psychologisch geschokt zijn door de bloedbaden die tegen het Palestijnse volk zijn begaan'', antwoordde hij. Hij zei ook dat de VS Israëls grootste bondgenoot waren, en dat het de plicht van iedere Palestijn was om te proberen Palestina te bevrijden en een Palestijnse staat tot stand te brengen''.Maar hij ontkende alle schuld aan Lockerbie: ,,Als ik iets over deze zaak wist, dan zou ik dat aan de rechtbank hebben gezegd.''

Abu Talb zou volgens plan morgen naar zijn gevangenis terugreizen. De verdediging behield zich het recht voor hem opnieuw als getuige op te roepen.