Dossier Suriname

Nieuws

Decembermoorden

Achtergrond

Verhouding met Nederland

Links

Bouterse onder groeiende druk

De Surinaamse minister van Justitie wil het Nederlandse OM toestaan Bouterse in Paramaribo te horen over de 'Decembermoorden'. Wat doet Suriname zelf?

Door onze redacteur JOOST ORANJE

ROTTERDAM, 29 AUG. Over drie weken buigt het Amsterdamse gerechtshof zich opnieuw over de vraag of de voormalige Surinaamse legerleider D. Bouterse in Nederland vervolgd zou moeten worden vanwege zijn aandeel in de 'Decembermoorden'. Voor de nieuwe Surinaamse minister van Justitie, S. Gilds, was dat dit weekeinde een welkome aanleiding om vanuit zijn nieuwe departement een 'politiek paaltje' voor intern gebruik te slaan. Als Nederland de Decembermoorden gaat onderzoeken, zo liet hij weten, dan zal hij toestaan dat justitie Desi Bouterse in Suriname over de zaak hoort.

Op zichzelf is dat een opmerkelijke uitspraak. De justitiële betrekkingen tussen beide landen staan al jaren op een laag pitje. En nu zouden Nederlandse justitieambtenaren plotseling in Paramaribo aan het werk mogen in een uiterst gevoelige zaak. Bij de Decembermoorden in 1982 werden vijftien prominente opposanten van het toenmalige militair gezag standrechtelijk geëxecuteerd, een gebeurtenis waarvoor Bouterse publiekelijk verantwoordelijkheid heeft genomen. Een onderzoek, nota bene door Nederland, zal veel wonden openrijten, niet alleen bij nabestaanden, maar ook bij militairen en politici uit die tijd. De kloeke opstelling van de nieuwe bewindsman moet dan ook vooral politiek worden verklaard. Gilds behoort tot de Surinaamse Partij van de Arbeid (SPA), de kleinste regeringspartij die geleid wordt door Fred Derby, in 1982 de enige overlevende van de Decembermoorden. De afgelopen maanden heeft Derby duidelijk gemaakt dat het hem ernst is met de nasleep van de Decembermoorden. Zijn claim op het ministerie van justitie onderstreepte dat al. Gilds' recente uitlatingen moeten dan ook worden gezien als het opvoeren van de druk, zo verklaren bronnen binnen de SPA.

Voordat het Nederlandse OM Paramaribo bezoekt, zal er echter nog heel wat water door de Surinamerivier moeten stromen. Hoewel het Amsterdamse gerechtshof eerder heeft aangegeven vervolging van Bouterse vanwege de Decembermoorden "opportuun" te achten en een extern advies die mening lijkt te ondersteunen, is de daadwerkelijke beslissing nog niet genomen. Als dat wel gebeurt, dan gaat het overigens (nog) niet om vervolging, maar om een onderzoek door het OM, dat eerst in Nederland en pas later eventueel in Suriname zal worden uitgevoerd.

Voor een snelle afwikkeling van de Decembermoorden liggen er voor Gilds in eigen land dan ook effectievere mogelijkheden dan in Nederland. Niets let de minister om zelfstandig een onderzoek te gelasten, waarbij het het eigen justitieapparaat trouwens flink zal moeten worden opgeschud. Dat heeft jaren getreuzeld met naspeuringen naar de Decembermoorden en andere mensenrechtenschendingen. Bijna alle dossiers zijn in een diepe la verdwenen, inclusief het voorstel om een 'waarheidscommissie' in te stellen. Bij het Surinaamse hof van justitie loopt zelfs nog een beklagprocedure van een aantal organisaties die tot doel heeft het OM alsnog te dwingen de Decembermoorden te onderzoeken. Komt er in dat proces vaart, dan ligt het eerder voor de hand dat Bouterse ondervraagd gaat worden door Surinaamse justitieambtenaren dan door Nederlandse.

Veel Surinaamse politici erkennen dat een onderzoek naar de Decembermoorden in eigen land logischer en zuiverder is dan de Nederlandse 'U-bochtconstructie'. Maar de opmerking van Gilds geeft aan dat de zaak nog steeds gevoelig ligt binnen de nieuwe regering. Vaak wordt nog gewezen op de vorige periode-Venetiaan (1991-1996), waarbinnen uiteindelijk niets aan de Decembermoorden werd gedaan. Vandaar dat een 'back-up procedure' in Nederland geen kwaad kan, zo wordt binnen de SPA geredeneerd. Om die reden wil de SPA ook dat Suriname snel het folterverdrag uit 1984 ondertekent. Hierdoor wordt het land verplicht Bouterse, na een eventuele veroordeling in het buitenland, uit te leveren. Alles onder de noemer: Lukt het in Suriname weer niet, dan is er altijd nog de Nederlandse rechtsgang. Vanuit die optiek is het verklaarbaar dat Gilds in de wittebroodsweken op zijn nieuwe departement in Suriname zelf nog even de kaarten tegen de borst houdt, maar ondertussen wel een stukje gastvrijheid naar het OM overzee toont.