Dossier Suriname

Nieuws

Decembermoorden

Achtergrond

Verhouding met Nederland

Links

Door onze redacteur JOOST ORANJE
SARAMACCA, 22 MEI. Desi Bouterse, ooit een niet weg te denken machtsfactor Suriname, is nu maar één van de vele spelers in het verkiezingscircus.

Helaas. De voorzitter zal vanavond niet komen. Hij is in het binnenland. Maar ook moe. En een beetje ziek. Malaria, zeggen ze.

De plaatselijke campagneleider van de NDP, de partij van oud-legerleider Desi Bouterse, kan zijn teleurstelling nauwelijks onderdrukken. Het openlucht-zaaltje in Saramacca, het district ten westen van Paramaribo, is helemaal versierd met paarse vlaggen en posters. De speech van de leidsman moest het hoogtepunt worden. Nu komt alleen de vice-voorzitter. "En nog meer toppers hoor", zegt de NDP'er geruststellend, om vervolgens te verwijzen naar een "super-massameeting" in Paramaribo: "Daar zal hij zeker zijn."

In Saramacca, waar de NDP een behoorlijke aanhang heeft, contrasteren de felle kleuren van de verkiezingsvlaggen met het tropisch landschap. Tussen de tientallen tinten groen van mango- en bananenbomen wappert het rood van de Hindostaanse VHP, het geel-groen van de landbouwpartij PVF en het felle paars van de NDP. Ter hoogte van het plaatsje Calcutta, op het erf van de familie Neijda, komen al die kleuren tezamen. Een gezinslid heeft een aantal vlaggen van diverse partijen bij elkaar gezet. In het midden, op de hoogste stok, de NDP-vlag. "Dit is symbolisch voor Suriname", verklaart hij. "Één pot nat, maar één die erboven uitsteekt: de NDP."

Geen goed woord heeft hij over voor al die 'oude politici' die maar beloven en beloven. "Maar wat doen ze? Als ze aan de macht komen, laten ze ons pinaren." Nee, dan Bouterse. Die steekt tenminste de handen uit de mouwen. En houdt, ondanks de "verschrikkelijke manipulaties uit het buitenland" het hoofd fier omhoog. Cocaïne? "We weten er niets van." Acht-decembermoorden? "Laat dat ding." President Wijdenbosch, die Bouterse vorig jaar definitief de rug toekeerde?

Verachtelijke blik.

"Bouta heeft hem gemaakt. Bosje heeft alles aan hem te danken. Maar toen hij macht had, schopte hij hem in de rug." Onheilspellend: "Let u op, Bouta komt terug."

Zou dat zo zijn? Het is een van de meest fascinerende vragen in de Surinaamse verkiezingsstrijd. Desi Bouterse was de afgelopen dertien jaar altijd een formidabele machtsfactor. Bij de verkiezingen in 1987 als legerleider op de achtergrond, in 1991 en 1996 als prominent NDP'er. Nu is hij lijsttrekker, daarvoor was hij de poppenspeler die zijn marionetten in het informele machtscircuit regisseert. Dat gebeurde ook in 1996, toen het parlement het niet eens werd over een president. Er moest een verenigde volksvergadering komen, met honderden afgevaardigden. Bouterse schoof, via wat nu in Suriname een 'administratieve coup' wordt genoemd, Wijdenbosch naar voren. 'Bosje' belandde op de troon, volgens velen dankzij omkoping van een deel van de volksvertegenwoordigers.

Maar de nieuwe president werd tot over zijn oren verliefd op de macht en voerde een desastreus economisch beleid dat grote weerstand opriep. Bouterse bekritiseerde zijn losgeslagen marionet steeds openlijker, maar had hem niet meer in de hand. Er ontrolde zich een scenario dat weinigen voor mogelijk hadden gehouden. Bouterse, de waka-man die altijd als geen ander het Surinaamse krachtenveld bespeelde, dolf het onderspit. Wijdenbosch moest vervroegde verkiezingen uitschrijven, maar richtte ook een eigen partij op, DNP 2000. Prominente Bouterse-getrouwen, zakenlieden en oud-militairen volgden hem. Ze nestelden zich bij de macht. En dat was blijkbaar niet meer bij 'De Baas'. Het heeft de oud-legerleider, zo vertellen mensen uit zijn omgeving, hevig aangegrepen. En niet alleen dat. "Desi voelt zich opgejaagd", zegt één van hen. De afgelopen maanden laat Bouterse, die zich inmiddels 'bekeerd' noemt en als een vroom gelovige door het leven gaat, zich nog meer dan vroeger bewaken en vertoeft hij zoveel mogelijk op verschillende plaatsen.

Op verkiezingsbijeenkomsten van zijn 'Millenium Combinatie', waarin de NDP samenwerkt met twee kleinere partijen, oogt Bouterse vermoeid. In de zendtijd voor politieke partijen vertelde hij bijna timide dat zijn partij "helaas niet zoveel middelen heeft" en dat "het proces van verandering waar je al twintig jaar mee bezig bent heel langzaam gaat." En ook de Surinaamse kiezers lijken Bouterse niet te zien zitten. Uit een enquête van NOS-radio bleek vandaag dat slechts zes procent van de kiezers hem geschikt acht als president.

Toch waarschuwen veel mensen voor onderschatting. Niet uitgesloten moet worden dat de NDP, die sinds 1987 onmiskenbaar een deel van de kiezers aan zich heeft weten te binden (12 zetels in 1991; 16 in 1996), beter uit de bus komt dan verwacht. Hoewel de splitsing in de partij voelbaar zal zijn, wordt verwacht dat de Bouterse's NDP het beter zal doen dan Wijdenbosch' DNP 2000. Bouterse heeft een relatief sterke basis in het binnenland, waar hij altijd veel steun genoot. Met hulp van veel geschenken, een methode die ook andere partijen toepassen. "Maar Bouterse komt niet alleen om dingen uit te delen, hij eet, slaapt en danst ook met de mensen, en niet alleen in verkiezingstijd", verklaart een NDP'er.

Bouterse zal nooit meer de macht krijgen die had. Maar zijn partij kan na de verkiezingen nog wel een rol spelen, vooral als het gaat om de keuze van een presidentskandidaat. Met de onverwachte kongsies die ineens kunnen ontstaan in de Surinaamse politiek, is niets onmogelijk. Een NDP'er langs de oevers van de Coppenamerivier wijst ter illustratie op de vele kotai-visjes die door het water glippen. Ze hebben vier ogen: twee voor boven water, twee voor onder water. "De baas kon ook altijd alle kanten op kijken. Het kan toch niet dat hij plotseling aan alle ogen blind gaat zijn?"

Tweede deel in een serie artikelen aan de vooravond van de vervroegde Surinaamse parlementsverkiezingen van donderdag 25 mei.