Genetische manipulatie

Nieuws

Wat is genetische manipulatie?

GM-voedsel

Gentherapie

Biotech-industrie

Meningen

Links

Genetisch gemanipuleerde producten kunnen niet meer zomaar worden uitgevoerd. Dat is een overwinning voor het milieu, vinden de Europese landen. Maar Amerikaanse boeren blijven beducht voor protectionisme.

Door onze correspondent FRANK KUIN

31 JANUARI 2000. De Europeanen waren ,,euforisch'' na de afsluiting van de conferentie over biologische diversiteit in Montréal, zegt J. Pronk, de Nederlandse minister van VROM. Ondanks slaapgebrek na een nachtelijke onderhandelingsmarathon was zaterdagochtend de omvangrijke delegatie van de Europese Unie het erover eens dat het bereikte Biosafety Protocol een klinkende overwinning is, zowel voor het milieu als voor Europa.

,,We hebben niets wezenlijks weggegeven'', zegt Pronk over het protocol, waarin beperkingen zijn vastgelegd voor het grensoverschrijdend verkeer van genetisch gemanipuleerde organismen.

De eis dat landen zich het recht kunnen voorbehouden om biotech-producten te weren, is ingewilligd, ook als wetenschappelijk bewijs over schadelijkheid voor het milieu ontbreekt. Met name de EU heeft zich sterk gemaakt voor dit `voorzorgsbeginsel'; de Verenigde Staten verzetten zich er tegen. Bovendien zullen, eveneens op aandringen van de EU, alle producten op basis van biotechnologie op termijn worden gemerkt, zodat ,,iedereen precies weet wat ergens in zit'', aldus Pronk.

Ook Margot Wallström, de Europese commissaris voor Milieu, is ,,zeer gelukkig'' met de overeenkomst. Zij onderstreept dat het milieuverdrag niet ondergeschikt is gemaakt aan de Wereldhandelsorganisatie (WTO), een derde voorwaarde van de EU. ,,We hebben een belangrijke doorbraak bereikt voor internationale verdragen over handel en milieu'', aldus Wallström. Na het WTO-fiasco in Seattle, eind vorig jaar, ,,laten we de wereld nu zien dat het met elkaar eens kunnen worden.''

Het gevoel was dan ook sterk dat Europa een leidersrol heeft vervuld op een conferentie van de Verenigde Naties. De Europese Unie slaagde erin een gezamenlijk front te vormen, gesteund door een groot aantal ontwikkelingslanden; een tegenwicht te bieden tegen invloedrijke Noord-Amerikaanse handelsbelangen; en het milieu in bescherming te nemen tegen een potentieel probleem, voor een belangrijk deel in reactie op zorg onder Europese consumenten. De VS en andere graan exporterende landen gingen uiteindelijk door de knieën onder druk van de Europese markt.

Volgens Pronk is vooral het Europese principe van ,,soevereiniteit van consumenten en importerende landen'' gediend met het protocol. ,,Er is hier niet gezegd dat biotechnologie en genetisch gemodificeerde organismen op zichzelf niet goed zouden zijn'', zegt Pronk. ,,Integendeel, in het protocol staat dat we overtuigd zijn van de betekenis ervan. Maar niemand wordt afhankelijk gemaakt van het economisch belang van een producent buiten het eigen land. Een biotech-product kan niemand door de strot worden gedrukt.''

Met name in Noord-Amerika, bakermat van genetische manipulatie van gewassen, werd die soevereiniteitsdrang als een handelsbarrière ervaren. In de VS wordt ongeveer een kwart van de maïs en veertig procent van de sojabonen verbouwd in genetisch gemodificeerde varianten.

De scepsis in EU-landen wordt niet gedeeld door een boer als Mike Yost, die beide gewassen verbouwt in de Amerikaanse staat Minnesota. Hij hoeft minder chemicaliën te spuiten en zijn oogsten zijn beter. ,,Ik geloof sterk dat deze producten veilig zijn'', zegt hij. Earl Geddes, een Canadese graanboer, vreest dat het protocol ,,kan worden gebruikt om handel op een willekeurige manier te blokkeren'', omdat voor elk genetisch gemodificeerd product in het vervolg aparte importvergunningen nodig zijn, van land tot land.

Amerikaanse en Canadese onderhandelaars probeerden dan ook om grondstoffen als graan, die niet in het importerende land in de grond worden gestopt, buiten het protocol te houden. Het milieuverdrag zou alleen betrekking moeten hebben op organismen die rechtstreeks in het milieu worden gebracht, zoals zaden. Maar ook op dat punt kreeg de EU haar zin; alleen geneesmiddelen zijn van de handelsregels uitgesloten.

Pronk beaamt dat uit de verplichte scheiding van gewassen, van verbouw tot transport en verwerking, ,,ongetwijfeld een extra papierwinkel zal voortvloeien'' voor de Amerikaanse graanboer. Maar daar staat volgens hem tegenover dat er een grotere ,,zekerheid van markten'' zal ontstaan. Er komen regels waar landen zich aan moeten houden, dus iedereen weet waar hij aan toe is, aldus Pronk. Bovendien zullen vergunningsprocedures in het importerende land ,,mede moeten worden gebaseerd op wetenschappelijke inzichten'', zegt hij.

David Anderson, de Canadese minister van Milieu, acht vooral die wetenschappelijke argumentatie van belang om te voorkomen dat het protocol ontaardt in een middel voor protectionisme. ,,Je kunt niet aankomen met: een man in een kroeg zei dat hij bezorgd was over X of Y, en daarom willen wij het niet importeren'', aldus Anderson. ,,Een land hoeft geen absoluut wetenschappelijk bewijs te hebben voor schadelijke milieugevolgen, maar wel een rechtmatige bezorgdheid.''

Anderson zegt vanuit milieuoogpunt ,,zeer blij'' te zijn met het protocol, maar hoopt dat ,,oneigenlijk gebruik'' uitblijft. ,,Ik wil dit onomwonden zeggen: als dit protocol wordt misbruikt voor protectionisme, dan zal druk ontstaan om het terug te verwijzen naar de WTO,'' zegt hij.

Anderson: ,,Alle landen hebben een verantwoordelijkheid om ervoor te zorgen dat het protocol wordt toegepast waarvoor het is gesloten: bescherming van biologische diversiteit en milieu.''