Genetische manipulatie

Nieuws

Wat is genetische manipulatie?

GM-voedsel

Gentherapie

Biotech-industrie

Meningen

Links

Steeds meer Britse boeren zweren kunstmest, gif en GM-zaden af en stappen over naar de biologische landbouw. Vijfde deel van een serie over biotechnologie en eten.

Door onze correspondent HANS STEKETEE

30 OKTOBER 1999. Steeds als Tim Small aan één van zijn vijvers gaat staan, begint het te kolken. Honderden forellen verdringen zich nieuwsgierig in het heldere water aan zijn voeten. ,,Kijk, dat noem ik nou gelukkige vissen'', zegt hij.

Small is zelf óók veel gelukkiger sinds hij zo'n twee jaar geleden als eerste Britse forellenkweker besloot zijn intensieve bedrijf in Lechlade, even ten westen van Oxford, een biologische grondslag te geven. De zuurstofpompen en computergestuurde voedermachines gingen uit. Het krachtvoer van varkensbloed en gemalen kippenveren werd vervangen door vegetarische korrels, vrij van genetisch gemanipuleerde (GM) ingrediënten. En de jerrycans met pesticiden, insecticiden, schimmeldoders en kleurstof waaruit Small dagelijks in de visvijvers moest schenken, liet hij weghalen.

Vroeger produceerde hij met veertien man personeel 130 ton forel per jaar, die hij gefileerd aan Britse supermarkten verkocht. Nu levert hij met drie man per jaar dertig ton organic vis, vooral aan restaurants, speciaalzaken en rechtstreeks aan stadsbewoners die naar Lechlade rijden om een forel te kopen die roze is van zichzelf en die ook naar forel smaakt. Zijn vis is duurder, zeker, maar zijn omzet zal dit jaar hoger zijn dan toen hij nog op de oude manier kweekte.

Small staat voor het snel stijgende aantal Britse boeren dat landbouwgif en GM-zaden afzweert en de overstap naar organic maakt. In Smalls geval was daar een schok voor nodig: hij raakte zijn afnemers kwijt toen het Britse pond in 1997 sterk in waarde steeg en de supermarkten overstapten op spotgoedkope Franse forel.

De diepe crisis in de Britse landbouw door het dure pond en de gedaalde marktprijzen geven Britse veeboeren, akkerbouwers en fruittelers eenzelfde soort schok. Ze zien bovendien dat de vraag naar low tech voedsel groeit. Dezelfde groep consumenten die schichtig is geworden door omstreden GM-proeven en de gekke koeienziekte (BSE), is ook bereid en in staat meer te betalen voor voedsel dat `gezond en lekker' heet te combineren.

De televisiekoks, waarmee Engeland bovenmodaal is bedeeld, propageren `organic' produkten. Alle Britse supermarktketens verkopen ze inmiddels met succes, van yoghurt tot varkensworstjes, van spaghetti tot crackers en van kiwi's tot knoflook. Dat zelfs warenhuisketen Marks & Spencer, de pionier van de magnetronmaaltijd, deze zomer een GM-vrije en biologische `lijn' lanceerde, MorganicS geheten, bewijst dat het bio-eten definitief uit zijn alternatieve nis is ontsnapt.

Helen Browning maakte de overstap naar biologisch boeren tien jaar geleden, nadat ze het gemengde bedrijf van haar vader bij Shrivenham in het graafschap Wiltshire had geërfd. Als landbouwkundig ingenieur had ze voor het Britse ministerie van Landbouw eerder onderzoek gedaan naar biologische technieken. En hoewel ze er toen al van overtuigd was dat `organic' beter is voor het welzijn van dier, plant, bodem, mens en milieu, wist ze niet zeker of ze er ook van rond kon komen.

Inmiddels hoort Browning tot de meest succesvolle biologische boeren van het land. Eastbrook, zoals haar bedrijf van 560 hectare heet, produceert biologisch varkens- en schapenvlees, graan, erwten, mais, groenten, vruchten en een bonte reeks zuivelprodukten. Browning is voorzitster van The Soil Association, het belangrijkste regelgevend orgaan voor de Britse biologische landbouw. En ze leidt een adviesbureau dat boeren helpt om de tweejarige en dure conversie van intensieve naar biologische landbouw financieel en organisatorisch te overbruggen.

Sainsbury's, de op één na grootste Britse supermarktketen, verkocht al worstjes en bacon van Browings Eastbrook-label, maar sinds deze maand is daar rundvlees bijgekomen. Bij de totale Britse vleesproduktie vallen de twintig koeien die Eastbrook wekelijks voor Sainsbury's laat slachten in het niet, maar het bewijst volgens haar wel dat de biologische landbouwsector eindelijk ,,kritische massa'' krijgt.

Harde cijfers staven dat. Volgens The Soil Association stijgt het aantal biologische boeren ,,explosief''. Tweeduizend van de circa honderdduizend Britse boeren zijn overgestapt op `organic' en tien procent is het van plan. Het aantal biologisch hectares landbouwgrond is in één jaar verdriedubbeld tot 240.000 of bijna 1,5 procent van het totale areaal landbouwgrond. En de omzet van de biologische landbouw stijgt sinds 1997 met veertig procent per jaar tot een verwachte 540 miljoen pond (1,8 miljard gulden) in 1999.

,,Steeds meer mensen zien dat conversie van intensieve naar biologische landbouw zinnig is, ook financieel'', zegt Browning in haar keuken waar de landelijkheid – natte hond, gietijzeren Aga-fornuis – contrasteert met de computers en telefoons die een deur verder het zenuwcentrum van haar bedrijf vormen. ,,Gezond voedsel krijg je niet door het onderdrukken van ziektes, maar door vitaliteit te bevorderen. Als je alle etappes van de groei in normaal tempo hun gang laat gaan, krijg je vanzelf een gezond produkt.''

De intensieve landbouw benadert het volgens haar ,,van de andere kant''. Browning: ,,Met een technologische fix, zoals kunstmest of GM, pep je de groei kunstmatig op, maar dat leidt tot onevenwichtige en kwetsbare produkten die je overeind moet houden met bestrijdingsmiddelen. Dat is fundamenteel fout.'' Hóe fundamenteel zal wel een ideologisch twistpunt blijven. De markt lijkt haar voorlopig gelijk te geven.