Genetische manipulatie

Nieuws

Wat is genetische manipulatie?

GM-voedsel

Gentherapie

Biotech-industrie

Meningen

Links

Emotie speelt mee in blokkade `gen-gewassen'

De Europese ministers van landbouw blokkeren tot 2002 alle genetisch gemodificeerde zaden en gewassen. Hiermee lijkt Europa zich in eigen voet te schieten.

Door onze redacteur BRAM POLS

26 JUNI 1999. Het spook van `Chickengate' zoals de Belgische dioxineaffaire inmiddels bij Amerikanen te boek staat heeft meer invloed op de Europese politiek dan op grond van de nuchtere praktijk mocht worden verwacht. De Raad van Europese ministers van landbouw ging, geschrokken van de reacties van consumenten (en dus het electoraat) vorige week vrijwel zonder slag of stoot akkoord met een verbod op legbatterijen, terwijl het debat daarover al een jaar of 30 aansleepte.

In een identiek stramien namen de vijftien ministers van milieubeheer gisterochtend vroeg een besluit over de strengere regelgeving voor het op de markt brengen van landbouwzaden of -gewassen die genetisch gemodificeerd zijn. Van deze genetisch gemodificeerde organismen (GGO's) is aan het erfelijk materiaal (DNA) gesleuteld. Het gaat er veelal om dat de gewassen door gentechnologie resistent zijn gemaakt tegen insecten en bestrijdingsmiddelen die parasieten wel aanpakken, maar het gewas niet, waardoor de oogst vele malen kostenefficiënter is en het milieu beter wordt gespaard. Het besluit komt erop neer dat die zaden of gewassen, voor zover ze nog niet tot de Europese markt zijn toegelaten, tot het jaar 2002 op een blokkade kunnen rekenen. Eerst moet er duidelijkheid komen over de mogelijke gevaren van deze vorm van biotechnologie voor de volksgezondheid, vinden de ministers.

Volgens de eerste analyses zou het besluit vooral de Amerikaanse bedrijven treffen die op dit terrein actief zijn. Met name een multinationale grootmacht als Monsanto, die in 1996 met genetisch gemodificeerd zaad voor soja op de markt kwam, zou er zwaar van te lijden krijgen, omdat de Europese markt wegvalt voor wat betreft nieuwe producten.

Na het optrekken van de rook lijkt het er echter meer op dat Europa zichzelf stevig in de eigen voet heeft geschoten. Europa mag dan een moratorium afkondigen, in de rest van de wereld gaat het met de biotechnologie vrolijk voort. De landen van de Europese Unie vormen op het gebied van akkerbouw, want daar gaat het hier om, bepaald geen toonaangevende mondiale sector.

Wat is dan het lot van de Europese `life sciences-bedrijven', zoals ze zich tegenwoordig graag noemen? Het Zwitserse Novartis — geen ingezetene in de EU, maar daar wel sterk van afhankelijk — krijgt een zware terugslag. Het Britse Zeneca wordt met handen en voeten gebonden. Datzelfde geldt voor de Nederlandse aardappelzetmeelfabrikant Avebe, Advanta (vroeger zaadbedrijf Van der Have), Agevo (van het Duitse Hoechst) en Seninis (voorheen Royal Sluis), om er een paar te noemen. Ze proberen allemaal een positie te verwerven op de agrarische markt en het beter te doen dan de Amerikanen. ,,Maar,'' zegt dr.ir. R.R. van der Meer van de Nederlandse Industriële en Agrarische Biotechnologische Associatie (NIABA), ,,die bedrijven kunnen al hun onderzoek nu op ijs zetten. De Amerikanen gaan gewoon door''.

Door de snelheid waarmee dat onderzoek nu gaat, kan een moratorium tot 2002 een achterstand voor decennia gaan betekenen voor deze Europese bedrijven, gesteld dat ze er ooit nog aan te pas komen. Maar daarbij komt, dat de Amerikanen opnieuw een troef in handen hebben (zoals bij het conflict over het hormoonvlees) om Europese producten te weren. Met welk recht immers zou bijvoorbeeld Zeneca met GGO's op de Amerikaanse markt komen, terwijl vergelijkbare producten van Amerikaanse bedrijven niet over de grens van de EU mogen?

De crux zit — net als bij het hormoonvlees — in een gebrek aan wetenschappelijk bewijs. In Europa geldt steeds meer dat er geen producten op de markt komen waarvan iedereen `aan zijn water kan aanvoelen dat er iets mis mee is'. Van genetisch gemodificeerde gewassen is niet bewezen dat ze gevaarlijk zijn, maar de Europese consument voelt onwillekeurig nattigheid.

Die nattigheid wordt ingegeven door milieuorganisaties die, gesteund door de Britse prins Charles, steeds verwijzen naar `Frankensteinfood'. De monarch-vlinder valt dood neer na het eten van pollen van gemodificeerd maïs, waar die vlinder in de natuur overigens nooit op af zou gaan. In een wetenschappelijke proefopstelling in Amerika zijn groeistoornissen bij varkens opgetreden, na behandeling met een hormoon gemaakt door Dossier.GM. Eenzelfde soort schadelijkheid trof ratten in Schotland na het eten van gemodificeerde aardappels, die niet voor consumptie waren bestemd. Het klinkt allemaal verschrikkelijk en uiterste voorzichtigheid is niettemin geboden, maar het gaat om wetenschappelijke experimenten.

De EU-ministers hebben een besluit genomen over de commerciële toepassing van GGO's en niet over wetenschappelijke experimenten. Commerciële toepassingen zijn door en door getest en door experts nauwkeurig bekeken. Die experts hebben gisterochtend, volstrekt onverwacht en meer gebaseerd op emotie dan op ratio, een motie van wantrouwen aan hun broek gekregen.