Genetische manipulatie

Nieuws

Wat is genetische manipulatie?

GM-voedsel

Gentherapie

Biotech-industrie

Meningen

Links

Voorbij stier Herman

AARDBEIEN DIE NIET na een dag verrot in hun bakje liggen, aardappelen die minder vet opnemen, rijst die ijzer opslaat en vitamine A maakt. De wereld van de genetisch gemanipuleerde landbouwgewassen levert veel mooie dingen op, binnenkort.

22 JANUARI 2000. Producten waarvan de consument niet direct de voordelen ondervindt, zijn al geoogst: pesticideresistente en insectendodende maïs, sojabonen en katoen. En de eerste spijkerbroeken van genetisch gemanipuleerde katoen liggen waarschijnlijk ook al in de winkel.

In Europa neemt de weerstand toe tegen genetisch gemanipuleerde gewassen, die vooral in de VS worden verbouwd. De Europese consument wil kunnen kiezen tussen voedingsmiddelen waarin wel of geen genetische gemanipuleerde grondstoffen zijn verwerkt. De VS zien hierin, net zoals in de Europese weerzin tegen met hormonen behandeld rundvlees, een aantasting van de vrije handel.

Genetisch gemanipuleerde gewassen stonden daardoor deze week opeens in het middelpunt van de belangstelling. De Amerikaanse ambassade organiseerde in Den Haag een lobbycongres en behalve Amerikaanse onderzoekers kwamen er drie Nederlandse bewindslieden opdraven. Minister Borst (Volksgezondheid) en haar collega Jorritsma (Economische Zaken) zeiden dat, achteraf bezien, het Nederlandse overheidsbeleid tegenstrijdig is geweest. De experimenten met stier Herman werden bijvoorbeeld eerst gestimuleerd en vervolgens verboden. Daardoor zijn de biotechnologische ondernemingen in Nederland op achterstand geraakt of hebben ze zelfs het land verlaten.

Minister Brinkhorst (Landbouw) waste de Amerikanen de oren. De (Europese) consument bepaalt wat hij wil eten, niet de (Amerikaanse) producent. Of de hele wereld daar maar rekening mee wil houden. Het consumentenverzet tegen genetisch gemanipuleerde gewassen wordt door allerlei mensen onderbouwd met vele argumenten maar slechts weinige daarvan zijn steekhoudend.

De belangrijkste grondslag blijft een emotioneel `ik wil het niet', maar die eenvoudige stellingname wordt vrijwel altijd weggestopt achter discussies over veiligheid van de genetisch gemanipuleerde gewassen voor de etende mens, voor passerende monarchvlinders of voor het milieu rond de graan-, maïs- en sojaplantages in het midden-Westen.

EN NATUURLIJK, de zorgvuldige afweging en goed veiligheidsonderzoek zijn op hun plaats voordat – om medische of economische redenen – een gen uit de ene soort wordt overgezet in een andere. Maar wie de eisen van de tegenstanders bekijkt, ziet dat zij absolute zekerheid willen dat genen die in bacteriën massaal in het milieu aanwezig zijn, niet via genetisch gemanipuleerde planten opnieuw naar het datzelfde milieu mogen `ontsnappen'.

Wie de risico's probeert te beredeneren, komt vaak uit bij gebeurtenissen die niet goed uitpakken voor de zaadproducerende industrieën, zoals toegenomen resistentie bij schadelijke insecten. Maar voor de wereld en haar milieu liggen geen rampen in het verschiet die vergelijkbaar zijn met klassieke dier- en plantmanipulaties zoals met de konijnen in Australië, de waterpest in Nederlandse sloten en de Nijlbaars in het Victoriameer.

Alles wat nieuw is, brengt risico's met zich mee. En de afweging van baten en lasten moet door iedereen worden gemaakt, niet alleen door de producent van de landbouwgewaszaden. Maar een staat hoeft risico's niet volledig uit te bannen. Iedere keer als de overheid een nieuw geneesmiddel op de markt toelaat, laat ze ook toe dat een deel van de bevolking aan een fors risico op bijwerkingen wordt blootgesteld. Steeds weer blijft er de kans dat een zeldzame bijwerking aan het licht komt, die bij massaal gebruik van een nieuw middel toch grote gevolgen kan hebben. Die risico's worden stilzwijgend geaccepteerd, ook als het om geneesmiddelen gaat die door genetisch gemanipuleerde organismen worden geproduceerd.

In een wereld waarin steeds meer mensen zelf besluiten om hoge risico's te nemen, vaak louter ter recreatie, kan moeilijk van de staat worden verwacht een risicoloze toekomst voor zijn burgers uit te stippelen. In het politieke debat mag deze simpele waarheid wel eens wat luider weerklinken.