Genetische manipulatie

Nieuws

Wat is genetische manipulatie?

GM-voedsel

Gentherapie

Biotech-industrie

Meningen

Links

Japan verbouwt zelf bijna geen soja meer, maar haalt die in Amerika. Daar dienen ze dan wel te beseffen dat de soja niet genetisch gemanipuleerd moet zijn. Vierde deel van een serie over biotechnologie en eten.

Door onze correspondent HANS VAN DER LUGT

16 OKTOBER 1999. De Japanse overheid gaat de burger opvoeden tot ,,een juist begrip van de veiligheid van biotechnologie''. Pamfletten, seminars en schoolboeken moeten het goede nieuws verspreiden. Toch is het de vraag of de burger zich wel wil laten leiden. Toen de Japanse overheid in 1996 een groot aantal genetisch gemanipuleerde (GM) gewassen uit met name de Verenigde Staten toeliet, volgde direct een grootscheepse actie. Consumentenorganisaties verzamelden twee miljoen handtekeningen en eisten dat op alle voedselproducten het gebruik van GM-gewassen werd vermeld.

,,Veel vrouwen die nooit eerder actie hadden gevoerd, sloten zich bij ons aan en marcheerden mee naar het ministerie van Gezondheid, soms met hun kind in de armen'', zegt Setsuko Yasuda, secretaris-generaal van de landelijke actiegroep `Wij hebben geen genetisch gemanipuleerd voedsel nodig!'. Yasuda zelf, een verzorgde dame van middelbare leeftijd, wekt niet de indruk haar leven op de barricaden te hebben doorgebracht, maar het ontbreekt haar niet aan overtuigingskracht.

De actiegroep heeft een eerste slag gewonnen. Deze zomer besloot de regering vermelding van het gebruik van GM-gewassen op een dertigtal producten vanaf april 2001 verplicht te stellen. De keuze van die dertig producten lijkt willekeurig. Zo staat het uit soja gemaakte tofu wel op de lijst, maar sojasaus weer niet. Volgens Yasuda is de Japanse techniek nog niet in staat om bij sojasaus veranderde genen te constateren. De actiegroep legt zich hier niet bij neer en eist een uitbreiding van de lijst.

De vermeldingsplicht heeft onverwachte gevolgen: begin deze maand bereikte de prijs voor sojabonen op de Amerikaanse termijnmarkt een diepterecord sinds 1984. Japan, dat zelf vrijwel geen sojabonen meer produceert, importeert jaarlijks vier miljoen ton sojabonen uit de VS, tachtig procent van de totale consumptie. De Japanse voedingsindustrie is bang dat de consument volgend jaar de tofu – die bijna dagelijks wordt gegeten – zal laten liggen als er niet expliciet op de verpakking staat dat er geen GM-bonen zijn gebruikt.

De Japanse consument lijkt zo Amerikaanse boeren te dwingen een keuze te maken. En de druk wordt nog opgevoerd doordat Yasuda en haar groep deze week in een open brief aan Amerikaanse boeren en voedselproducenten nadrukkelijke vragen om een strikte scheiding van natuurlijke en gemanipuleerde gewassen. Beleefd doch dringend stelt de brief: `Naar wij begrijpen is één van de redenen dat Amerikaanse boeren momenteel met lagere prijzen te maken hebben het mengen van oogsten met transgene gewassen die de Japanse consument niet wenst.' ,,Zo werkt de vrije markt nu eenmaal'', merkt Yasuda droogjes op.

Wil de Japanse consument werkelijk geen gemanipuleerd voedsel? ,,Vooral als er op televisie weer aandacht aan is besteed, bellen veel klanten ons of wij ook GM-sojabonen gebruiken'', zegt mevrouw Takano van Takano Foods per telefoon. Op het platteland buiten Tokio produceert haar bedrijf natto, een kleverige massa van halfgefermenteerde sojabonen waarvan geur en smaak aan schimmelkaas doen denken en die Japanners graag bij hun rijst eten. Sinds vorige maand staat expliciet op Takano's doosjes natto dat er geen GM-bonen zijn verwerkt. Ook veel van haar collega's doen dat nu al, terwijl het wettelijk pas over anderhalf jaar verplicht is.

De zorgen leven echter niet bij iedereen, want de manager van de supermarkt in Tokio waar het doosje natto van mevrouw Takano in de schappen lag, zei aanvankelijk dat hij geen producten in de winkel had met deze expliciete vermelding. Het was hem nog niet opgevallen en ook van klanten, zegt hij, heeft hij er nog geen vragen over gehad.

Voor de activisten is de verplichte productvermelding een eerste stap. ,,We willen dat de regering helemaal stopt met deze ontwikkeling'', zegt Yasuda, ,,want wij geloven niets van de veiligheidspropaganda van de Japanse regering. Het ministerie van Gezondheid zegt dat het onderzoek naar veiligheid doet, maar dat is niet waar.'' De handtekeningenacties gaan door en in december wil de groep weer zo'n driehonderdduizend handtekeningen indienen om haar verzoek kracht bij te zetten.

De overheid heeft echter biotechnologie tot een groeisector verklaard en daarom dendert de propaganda voort. Een organisatie gelieerd aan het ministerie van Landbouw is speciaal belast met het verspreiden van ,,informatie over nut, noodzakelijkheid, veiligheid en staat van het onderzoek en ontwikkeling van biotechnologie om zodoende bij de gewone burger een juist begrip te kweken''. Men wil dat ,,vooral jongeren zich zo snel mogelijk correcte kennis over biotechnologie eigen maken''. Zoals een deelnemer aan een ronde-tafelconferentie van het ministerie van Landbouw eerder dit jaar zei: ,,Voor het probleem van publieke acceptatie moeten we kijken naar de presentatie in schoolboeken. De opvoeding van de huidige scholieren is belangrijk, zij zijn de toekomstige consumenten. Als we dit niet goed aanpakken is er geen acceptatie tegen de tijd dat GM-producten op de markt komen en zal het huidige onderzoek niet tot leven komen.''

Op dezelfde conferentie zei een van de deelnemers: ,,Wat betreft veiligheid van voedselproducten zijn er nog veel gebieden waar we niets van af weten. [...] Niet alleen de veiligheid voor mensen, als we ook de veiligheid voor het milieu in ogenschouw nemen dan zijn er uitermate grote problemen.'' De uitspraak was niet bedoeld om de commercialisering van GM-gewassen af te remmen, maar om overheidsfondsen voor onderzoek los te weken.