Dossier Euro

Nieuws

De invoering van de euro

De koers van de euro

Europese Centrale Bank

Economische en Monetaire Unie

Meningen

Feiten en cijfers

Links

Al bijna een millennium voeren de Fransen oorlog met de Angelsaksen. Dat wordt in Nederland wel eens vergeten, maar die oorlog woedt nog steeds en het strijdgewoel komt naderbij, nu de Europese Unie ons het Franse kamp in trekt.

Het begon toen de hertog van Normandie in 1066 koning van Engeland werd, maar ook aspiraties op Franse bodem bleef koesteren. Dat resulteerde in een Honderdjarige Oorlog, die de basis legde voor centralisatie van het gezag in Frankrijk. Vervolgens vochten in de koloniale tijd Britten en Fransen in Afrika, Azie, Noord-Amerika en het Caraibische gebied. De rol van de Britten als aartsvijand werd na 1945 overgenomen door de Amerikanen, die als erfgenamen van het Britse wereldrijk de euvele moed hadden Frankrijk te bevrijden. Nog steeds spijt het de Fransen dat Napoleon Louisiana heeft verkocht. Maar die transactie is niet terug te draaien.

De Gaulle sloeg wel terug: met zijn vive le Quebec libre, door met zijn eigen kernwapens uit de NAVO te stappen en door een Britse toetreding tot de Europese Gemeenschap te vetoen. De Gaulle richtte zich tevens op de achilleshiel van de Verenigde Staten: de dollar. Toen president Nixon om de oorlog in Vietnam te financieren dollars liet bijdrukken, zag De Gaulle zijn kans schoon. Hij bood alle dollars die hij kon vinden aan ter omwisseling in goud, wat Nixon ertoe dwong om in 1971 de gouden standaard los te laten. Daarmee was de eerste stap gezet om de hegemonie van de dollar te ondermijnen.

Niet dat met die ene veldslag meteen de monetaire oorlog was gewonnen, al meenden de Fransen destijds van wel. Mitterrand en zijn minister van Financien Delors dachten begin jaren '80 dat Frankrijk op eigen houtje het door hen gewenste socialistische economische beleid kon voeren, maar dit mislukte. In 1982 moest Frankrijk miljarden dollars lenen van Saoedi-Arabie, maar dat bleek niet genoeg. Stiekem moest minister Delors namens Mitterrand een groep Amerikaanse banken begin 1983 om steun vragen. Dat lekte in Londen onmiddellijk uit. Deze vernedering maakte pas dat Frankrijk ernst ging maken met het vormen van de Europese Gemeenschap, omdat Mitterrand zich realiseerde dat hij het op eigen houtje economisch niet kon opnemen tegen de Angelsaksen. Hij bezocht de Duitse bondskanselier Kohl en zij werden het eens. Delors werd afgevaardigd naar Brussel en onder zijn leiding werd de tot dan toe weinig voortvarende Europese eenwording nieuw leven ingeblazen.

Deze unificatie was puur gericht tegen de Angelsaksen en hun financiele en economische macht, en werd geflankeerd door nationaal Frans beleid. Zo stimuleerde Mitterrand de groei van het genationaliseerde bankwezen, opdat de regering nooit meer bij Amerikaanse banken zou hoeven aan te kloppen. Op kosten werd niet gekeken, zo bleek onlangs bij Credit Lyonnais. Airbus werd opgericht om de hegemonie van Boeing in de luchtvaart te doorbreken. Dassault moest met zijn Mirage-straaljagers Lockheed dwarszitten. Computerfabrikant Bull moest met steun van de overheid IBM bestrijden.

Een directe militaire confrontatie met de aartsvijand was natuurlijk onmogelijk, tot de val van de Berlijnse Muur. Frankrijk had bovendien een grote achterstand op het gebied van militaire informatietechnologie. Deze handicap werd blootgelegd door de Golfoorlog. President Mitterrand geloofde niet dat Saddam Hussein op het punt stond Koeweit binnen te vallen, totdat een Amerikaanse admiraal hem satellietfoto's liet zien van de Iraakse troepenconcentraties aan de grens met Koeweit. Toen de oorlog uitbrak wist Frankrijk ook nauwelijks wat er gebeurde. ,,We waren vrijwel blind', zei minister van Defensie Pierre Joxe. Daarom besloot Frankrijk tot een enorme uitbreiding van het eigen programma voor de bouw van militaire satellieten en tevens werd de spionage, ten behoeve van de staatsbedrijven in de wapenindustrie, fors uitgebreid. Toen dit laatste uitlekte, werd de beroemde wapen- en luchtvaartshow bij Parijs in 1993 geboycot door Amerikaanse ondernemingen en het Pentagon.

Nu heeft Frankrijk die achterstand bijna ingehaald. De eerste indirecte militaire schermutselingen tussen Frankrijk en de Angelsaksen doen zich inmiddels dan ook voor. ,,Frankrijk stond in 1994 bij zijn operatie Turquoise in Rwanda tegenover troepen die in de Verenigde Staten waren opgeleid', verklaarde ex-premier Balladur in april, op een parlementaire hoorzitting waar hij moest verdedigen hoe het kon gebeuren dat in Rwanda een genocide werd uitgevoerd terwijl Franse troepen aanwezig waren. ,,Door de Angelsaksische opmars op Frankrijks traditionele achtertuin in Afrika ter sprake te brengen, tilde hij het debat boven nationale en partijpolitieke verschillen uit', aldus NRC Handelsblad-correspondent Marc Chavannes over de oorlogsstemming in Parijs.

Die 'in de Verenigde Staten opgeleide rebellen' vechten nu in Congo tegen door de Fransen gefinancierde Angolese troepen, als we de voormalige heerser van Congo (Brazzaville), Pascal Lissouba, mogen geloven. Hij was eerder verdreven door diezelfde Angolese troepen, die volgens hem gesteund werden door de Franse oliemaatschappij Elf, die olievoorraden exploiteert in Congo (Brazzaville), Angola en Gabon.

Ook in centraal-Azie steunen Frankrijk en de Verenigde Staten verschillende partijen. De olie uit Turkmenistan en Kazachstan kan slechts naar zee en dus naar de wereldmarkt worden gebracht door een pijpleiding door Iran, of via Afghanistan en Pakistan. Frankrijk zet in op Iran. De Amerikanen kiezen Pakistan. Afghanistan is het slagveld. Al in 1997 sloot de Franse oliemaatschappij een contract met Iran, tot grote woede van de Amerikanen, die dit land boycotten. De Amerikanen zagen echter af van sancties tegen Frankrijk omdat Total zich gelieerd had met het Russische Gazprom en de Amerikanen op dat moment hun Russische vrienden niet voor het hoofd wilden stoten.

Intussen zijn Texaco en Mobil druk doende in Kazachstan, maar zolang Afghanistan niet is gepacificeerd is die olie lastig op de markt te brengen. Het wekt dan ook geen bevreemding dat de Europese Unie de Talibaan in Afghanistan kritiseert en het land geen hulp meer geeft, onder het mom dat daar vrouwen gediscrimineerd worden. Een argument dat zelfs geen schijn van oprechtheid heeft. Algemene toepasssing ervan zou vrijwel de hele Nederlandse ontwikkelingshulp 'ont-Pronken'.

Deze schermutselingen raken echter niet de kern van het conflict tussen Fransen en Angelsaksen. De strategische hoofddoelstelling van de Fransen is om Europa op te bouwen tot een machtsblok dat het Amerikaanse imperium kan weerstaan. Daarbij is Duitse hulp onmisbaar. De Duitsers konden die hulp niet geven zolang Russische troepen aan hun grens stonden. Maar nu die troepen weg zijn, wordt voortvarend het gezamenlijk arsenaal opgebouwd door bundeling van de Europese wapenfabrikanten.

De belangrijkste strategische zet van de Fransen in hun oorlog met de Angelsaksen is de vorming van de Europese (munt) Unie. Die ene munt is nodig om de economische macht van Europa te bundelen en daarom begint die Europese Unie ook met een munt voordat alle fiscale, juridische en staatsrechtelijke belemmeringen voor een unie zijn geslecht. Een volgorde die iedere logica mist, als het Frans-Amerikaanse conflict buiten beschouwing wordt gelaten. De Fransen hebben de euro gekregen door in te stemmen met de Duitse hereniging en on-Franse discipline met betrekking tot het overheidsbudget toe te zeggen. Alsof het overheidsbudget er niet is ter meerdere eer en glorie van het vaderland, zoals alle grote gebouwen in Parijs en Versailles getuigen. Die facade kan vallen nu de euro er is. Nu kan van de euro een reservemunt worden gemaakt die Europa (in casu Frankrijk) in de wereld meer te zeggen geeft dan de Angelsaksen met hun IMF.

De benoeming van Wim Duisenberg tot eerste voorzitter van de Europese Centrale Bank heeft Frankrijk moeten gedogen, maar Chirac heeft daarbij onmiskenbaar duidelijk gemaakt dat hij Duisenberg nauwlettend in de gaten houdt. Enerzijds benoemde hij hem tot lid van het Legion d'Honneur, anderzijds liet hij weten dat de benoemingsperiode wat hem betreft beperkt is. Met andere woorden: als Duisenberg de Franse belangen dient wordt hij beloond, zo niet dan moet hij weg.

Eind vorig jaar liet de president van de Federal Reserve Bank of New York, William J. McDonough, officieel weten dat de Verenigde Staten de Europese economische en monetaire unie niet beschouwen als een bedreiging van de internationale status van de dollar en de monetaire politiek van de Verenigde Staten. Daden zeggen echter meer dan woorden. Zoals het Amerikaans/Britse bondgenootschap jegens Irak meer zegt dan vage formuleringen over gezamenlijk Europees defensiebeleid of een nieuwe strategie voor de NAVO.

De Amerikanen nemen wel degelijk actie om de dollar te beschermen. Schaduwzijde van de internationale acceptatie van de dollar als betaalmiddel is immers dat de Amerikaanse munt altijd het meest voor de hand liggende doelwit was van valse munters. Dat kon de Amerikanen weinig schelen zolang die valse dollars maar buiten de Verenigde Staten bleven. Nu de dollar de euro als concurrent krijgt heeft de FED echter besloten de dollarbiljetten te vernieuwen. Iets wat sinds mensenheugenis nooit is gebeurd. Een opmerkelijke coincidentie.

Ook de euro is kwetsbaar. Voor wie van nature achterdochtig is, was het opmerkelijk dat op 12 mei van dit jaar het supergeheime hologram dat gebruikt wordt om te zorgen dat de toekomstige eurobiljetten niet nagemaakt kunnen worden, plotseling even zoek was. Het was door de firma Brink's met een vliegtuig (van Air France natuurlijk) naar het vliegveld Roissy gebracht. Vandaar zou het worden vervoerd naar de gespecialiseerde bankbiljettendrukkerij Leonard Kurz bij Neurenberg. Maar ergens tussen het vliegtuig en de gepantserde auto verdween het uiterst belangrijke pakje, dat nog geen kilo woog. Geen enkele reden tot zorg, stelde de Europese Centrale Bank. Maar wie de muntunie ziet als onderdeel van de oorlog tussen Fransen en Angelsaksen zal dat niet zo licht geloven. Zeker de Fransen niet, die - honi soit qui mal y pense - ervan overtuigd zijn dat de perfide Angelsaksen hen constant bespioneren.

Zo dienden eerder dit jaar twee Franse parlementariers, omineus genaamd Jean de Gaulle en Alain Pompidou, een motie in waarin werd gesteld dat het Verenigd Koninkrijk samen met de Verenigde Staten de Europese partners bespioneert. Deze affaire, in de Franse kranten gebracht onder de naam grandes oreilles richt zich op de in Schotland gelegen afluisterstations van de Amerikaanse geheime dienst, die alle telefoonverkeer, faxverkeer en e-mail tussen Europa en de Verenigde Staten en misschien ook wel binnen Europa volgen.

In de discussie over de euro is de Frans-Amerikaanse oorlog tot nog toe nauwelijks aan bod geweest. Er werd gesproken over overheidstekorten en staatsschuld, alsof een politicus van Frans niveau zich om zulke details zou bekommeren. Er werd gesproken over vrij verkeer van kapitaal en goederen, iets wat tegen het Franse denken indruist. Alsof een buitenstaander zomaar een belangrijk Frans wijnchateau zou kunnen kopen of andere zaken van nationaal belang. Alsof Japanse auto's Frankrijk binnen mogen. Alsof Franse boeren geen vrachtwagens met buitenlandse producten zouden mogen omkieperen. Frankrijk roept bij iedere gelegenheid op om het internationale kapitaalverkeer aan banden te leggen en is doende een fort Europa te bouwen dat een einde moet maken aan het Amerikaanse imperium, net zoals Napoleon het Britse imperium wilde bestrijden met zijn Continentale Stelsel. Oorlogen worden immers uitgevochten op basis van economische kracht. De euro is het wapen dat de Fransen kiezen. Want de dollar hebben zij onderkend als de zwakste plek van de Amerikaanse economie, aangezien de Amerikanen van nature meer consumeren dan ze produceren en dus constant dollars aan de rest van de wereld moeten zien te slijten. Zou dat niet meer lukken dan taant de Amerikaanse macht.

Zoals het er nu naar uitziet wordt de euro 1 dollar 20 waard. Psychologisch voordeel voor de Fransen is dat de euro meer dan een dollar waard is en niet minder dan een dollar. Als het aan de Fransen ligt, zal dat verschil natuurlijk toenemen. Het verdere verloop van de al bijna duizend jaar durende oorlog is straks dan ook eenvoudig te volgen. Stijgt de koers van de euro, dan zijn de Fransen aan de winnende hand. Stijgt de dollar daarentegen, dan is dat een teken dat de Amerikanen weer op voordeel komen. Hun Britse bondgenoten wachten vol vertrouwen dus even af. Nederland heeft echter al de Franse zijde gekozen.

www.nrc.nl/Economie