Dossier Euro

Nieuws

De invoering van de euro

De koers van de euro

Europese Centrale Bank

Economische en Monetaire Unie

Meningen

Feiten en cijfers

Links

De geldwasserette van de Balkan

De Servische provincie Kosovo en de deelrepubliek Montenegro, waar nu in Duitse marken wordt betaald, krijgen ook de euro als betaalmiddel. Veel burgers weten nog van niets. De VN vreest een witwasoperatie.

Door onze correspondent YAËL VINCKX

PRISTINA, 14 MAART. Simpel is de vraag. Kent u de euro? Lastig is het antwoord. De meeste voorbijgangers kijken niet-begrijpend. Een passant denkt aan een nieuwe afkorting voor Europa, een andere aan een hulpprogramma. De achtste voorbijganger is raak: "Een munt." Maar van de introductie van de euro in zijn land weet hij niets af. "Meent u dat nou?"

Een koude wind waait door de straten van de Kosovaarse hoofdstad Pristina. De meeste mensen hebben dan ook geen zin om vragen te beantwoorden. De euro, dat is zeker weer zo'n nieuw bedenksel van de internationale gemeenschap. Net als bankrekeningen en belastingen.

Toch voert Kosovo over tien maanden officieel de euro in. Of, bij tegenwind, over elf maanden. Maar in de Joegoslavische provincie, sinds het einde van de NAVO-bombardementen onder internationaal bestuur, maakt de mark zeker plaats voor de euro. En Kosovo is niet het enige niet-EMU land dat de euro invoert.

De Joegoslavische deelrepubliek Montenegro is nog zo'n voorbeeld. Ze ruilde in november 1999 de dinar in voor de mark. Ze wilde op die manier vooral de toenmalige president van Joegoslavië, Slobodan Milosevic, een hak zetten. Milosevic verdween, de mark bleef. En dus volgt de stap naar de euro. Ook in een handvol Afrikaanse landen, voormalige koloniën van Frankrijk, wordt de franc vervangen door de euro.

In Kosovo realiseerde het internationale bestuur zich de onvermijdelijkheid van de euro laat. In september wierp iemand de vraag op. Werd de mark, na de luchtoorlog in Kosovo geïntroduceerd door de internationale gemeenschap, vervangen door de euro? Tsja. Daar had niemand aan gedacht. In december viel het besluit. In januari werden twee werkgroepen ingesteld: de werkgroep Informatiecampagne en de werkgroep Technische voorbereidingen.

Is dat niet aan de late kant? "We hadden wel iets anders aan ons hoofd", reageert het hoofd van de EU-missie in Kosovo, de Brit Andy Bearpark, verbolgen. "De Albanezen en de Serviërs stonden elkaar naar het leven, de economie was ingestort en de elektriciteitscentrales werkten niet." Wie dacht toen aan de euro?

Nu, met nog tien maanden te gaan, moeten de bestuurders een hoop zaken regelen. De euro's moeten nog worden besteld, waarschijnlijk in Oostenrijk of Duitsland, want Kosovo heeft geen eigen bevoegdheid om de biljetten te drukken en de munten te slaan. Maar niemand weet hoeveel euro's er nodig zijn. Want het Internationaal Monetair Fonds (IMF) moet eerst een schatting maken hoeveel marken in Kosovo circuleren.

De bestelling is niet het enige probleem. De informatiecampagne moet nog beginnen. De medewerkers van de commerciële Micro Enterprise Bank (MEB) in Pristina moeten naar cursus in het Duitse Wiesbaden om valse euro's te leren herkennen. En wie controleert het witwassen van zwarte marken? Vooralsnog ontbreken afspraken over hoeveel marken per keer mogen worden omgewisseld. "Problemen? Welnee", pocht Bearpark. De internationale gemeenschap heeft toegang tot alle media in Kosovo. Een advertentiecampagne is dan ook snel opgezet. En die euro's komen er heus wel. Geen enkele EU-lidstaat wenst de situatie in Kosovo immers nog meer uit de hand te laten lopen.

Maar bij de eerste commerciële bank in Kosovo (en tot drie weken geleden de enige bank) blaken ze minder van vertrouwen. "Kosovo is laat. Bijna te laat", aldus manager Ralf Reitemeier, onder een poster over de komst van de euro. De MEB kondigt de euro wel aan op door Ralf meegebrachte posters uit Duitsland. Want de werkgroep-Informatiecampagne heeft nog geen posters in de Albanese of Servische taal geproduceerd.

Twee miljoen mark hebben de rekeninghouders bij de MEB ondergebracht. Dat is volgens Reitemeier circa tien procent van het geld in omloop. De Kosovaar heeft geld in de kast, achter de televisie, onder de matras. Een bankrekening is niet de gewoonte in dit deel van Europa. Want banken zijn niet te vertrouwen. Bovendien, ze werden tot aan de luchtoorlog bemand door de Serviërs en die stalen de spaartegoeden van de Kosovo-Albanezen.

Een Kosovaar houdt zijn geld bij zich. Bij een broer van politiek leider Hasim Thaci trof de politie vorig jaar een miljoen mark aan in baar geld. Maar hoe gaan banken straks de herkomst van zulke bedragen bepalen? In de gangen van de gebouwen van de Verenigde Naties in Pristina spreekt men al met afgrijzen over omvangrijke witwas-operaties. Kosovo als de McWash van de Balkan.

Bij de MEB kunnen klanten straks maximaal 30.000 mark omwisselen zonder vervelende vragen. Bovendien moeten ze een rekening openen, waarschuwt Reitemeier. "Geen rekening, geen transactie." Bij de opening van een rekening moet de klant zijn identiteitspapieren overleggen.

De laatste uitweg is de aangeboden marken niet om te wisselen. "We zijn niet verplicht marken om te wisselen. We kunnen iemand doorsturen naar de centrale bank van Duitsland", zegt Andy Bearpark. Met een grijns op zijn gezicht: "Probeert u het daar eens met uw koffer, zeggen we dan."

Kosovo heeft geen eigen centrale bank. Het internationale bestuur overlegt nog over de vraag waar de Kosovaren hun marken kunnen inleveren na de overgangsperiode. Moeten ze een retourtje centrale bank Duitsland kopen?

We zien, zegt Bearpark opnieuw, te veel spoken op de weg naar de euro. Hij kijkt liever naar de omslag van de Joegoslavische dinar naar de Duitse mark. Die voltrok zich in een vloek en een zucht. De winkeliers schreven met viltstift een ander prijskaartje en rekenden vervolgens rustig verder op hun beduimelde kladblokjes en rekenmachientjes. Prijsscanners, chipknips, creditcards; al die nieuwigheden kennen de meeste Kosovaarse winkeliers niet. Dat maakt de invoering van de euro heel wat makkelijker.

Veertiende aflevering van een serie over de introductie van de euro. Eerdere afleveringen verschenen op 20, 24, 26 en 30 januari, 2, 6, 8, 13, 15, 20, 23, en 28 februari en 6 maart.

www.nrc.nl/Economie