Dossier Euro

Nieuws

De invoering van de euro

De koers van de euro

Europese Centrale Bank

Economische en Monetaire Unie

Meningen

Feiten en cijfers

Links

Scandinavië twijfelt over Brussel

De meeste Zweden en Denen moeten nog niets hebben van de euro. Ze vrezen dat hun 'Scandinavisch bestuursmodel' wordt verpletterd. Maar het bedrijfsleven betreurt dat het niet kan profiteren van de Europese munt.

Door onze redacteur PAUL LUTTIKHUIS

ROTTERDAM, 6 MAART. Nee, de Zweden moeten niet denken dat er straks euro's uit hun geldautomaten rollen. Alleen uit automaten die nu al buitenlandse valuta's geven. Zweden doet nu eenmaal niet mee aan de euro. De website van het ministerie van Financiën is duidelijk. Pensioenen en studiebeurzen worden uitbetaald in kronen, en alleen in kronen. Prijzen in Zweedse winkels zullen gewoon in kronen, en alleen in kronen, worden weergegeven. Mogelijk zal een enkele winkel in een grote stad of een toeristisch gebied en in die delen van Zweden "die aan de unie grenzen" ook euro-prijzen vermelden. Maar zij vormen de uitzondering.

Het deel dat 'aan de unie grenst', is trouwens alleen het noordelijke puntje, de regio Norrbotten, waar Zweden en Finland elkaar raken. Noorwegen, met de langste gezamenlijke grenslijn, is geen lid van de EU en blijft dus buiten de eurozone. En EU-lid Denemarken, sinds de brug over de Sont tussen Kopenhagen en Malmö ook bereikbaar zonder boot, houdt voorlopig zijn eigen munt. Uitgerekend in die noordelijke Zweedse regio is het slecht gesteld met de EU-gezindheid. Bij het referendum in 1994 stemde hier tweederde deel van de bevolking tegen toetreding tot de EU. De bewoners, die veertien uur treinen van de hoofdstad verwijderd zijn, voelden zich al tot de periferie behoren toen ze nog vanuit Stockholm geregeerd werden. Nu naar hun idee Brussel de scepter zwaait, is dat gevoel alleen maar groter geworden.

Ulla Olvebro, burgemeester van Lulea, de grootste stad in Norrbotten, zei onlangs in de Financial Times dat de burgers in haar stad vinden dat Europa zich veel te veel met hun dagelijks leven bemoeit. Als voorbeeld noemde ze het verbod om dieren die door ziekte zijn doodgegaan te begraven, iets wat boeren hier eeuwenlang hebben gedaan. Nu moeten de boeren het dure transport en de verbranding zelf betalen.

Twijfel over de Brusselse zegeningen is heel gewoon in Noord-Europa. Met uitzondering van het pragmatische en door zijn geschiedenis met Rusland getekende Finland, bestaat de aarzeling bij alle Scandinaviërs. Olie stelde het rijke Noorwegen in staat de EU te negeren. Het kleine Denemarken kon niets anders dan meedoen, met tegenzin en door zoveel mogelijk tegen te werken. Allemaal zijn ze bevreesd dat het 'Scandinavische model' in Brussel wordt verpletterd. Grote mate van sociale zekerheid, hoge belastingen en veel staatsbemoeienis zijn verworvenheden die zowel de Zweden als de Denen niet graag loslaten. Beide landen beroemen zich op hun openheid, die ze regelmatig in conflict brengt met de gesloten deuren waarachter de Brusselse besluitvorming vaak plaatsvindt.

De Zweedse positie is merkwaardig. Terwijl sommige, vooral Zuid-Europese landen enige cosmetica nodig hadden om aan de criteria voor toetreding te voldoen, gebruikten de Zweden juist het nodige kunst- en vliegwerk om te doen alsof zij economisch niet aan toetreding toe waren. Voor Denemarken lag dat anders. Dat had, net als Groot-Brittannië, destijds in Maastricht een uitzonderingspositie bedongen en hoefde dus niet als het niet wilde. Maar Zweden heeft het verdrag ruimhartig ondertekend en zal dus op enig moment moeten toetreden. Wim Duisenberg van de Europese Centrale Bank heeft het bij een bezoek aan Stockholm begin dit jaar nog weer herhaald: als Zweden aan de criteria voldoet, moet het land toetreden.

Toen de Denen in september vorig jaar in een referendum de euro afwezen, was het duidelijk dat de uitslag ook in Zweden nog lang zou nazingen. Wat de Zweedse premier Göran Persson daarover ook beweerde. Stoer zei hij na het referendum: "We hebben geen haast. Tegen de tijd dat wij ons referendum houden, zal niemand nog over het Deense spreken." Maar peilingen wijzen uit dat het aantal Zweedse voorstanders van de euro is teruggelopen van zestig procent in 1999 naar ruim minder dan de helft. Van alle lidstaten zijn de Zweden op dit moment het meest negatief over de Unie.

Het bedrijfsleven - zowel in Denemarken als in Zweden - treurt over het uitblijven van de Europese munt. Via het zogeheten Target- betalingssysteem (Trans-European Automated Real-Time Gross-Settlement Express Transfersystem) kunnen ook Zweedse en Deense banken deelnemen aan razendsnelle betalingen in euro's. De banken bieden bovendien eurobankrekeningen aan - ook voor particulieren. Daarvoor moet natuurlijke wel extra betaald worden, wegens het financiële risico.

Na enig touwtrekken heeft de Zweedse regering besloten bedrijven de mogelijkheid te bieden hun boekhouding in euro's te doen. Maar daar ligt wel de grens. Het bedrijfsleven wilde ook graag belasting in euro mogen voldoen. Dat ging echter de Zweedse belastingdienst te ver.

Particulieren zal dit allemaal een zorg zijn. Zoals een commentator schreef naar aanleiding van het Deense 'nee' tegen de euro: "Een klein stapje voor de Denen, een grote sprong achterwaarts voor de euro". Gewone Zweden en Denen zullen weinig merken van de overgang naar de euro. Als ze naar Finland gaan wisselen ze hun kronen voortaan niet meer in markka's, maar in euro's. En verder hoeven ze bij een reis naar het buitenland minder verschillende valuta's in hun portemonee mee te nemen.

Premier Persson wil de bevolking dit halfjaar de geneugten van de Europese Unie tonen tijdens het Zweedse EU-voorzitterschap. De Europese agenda wordt daarom beheerst door drie E's: enlargement, employment, environment - uitbreiding, werkgelegenheid en milieu. Typisch 'Scandinavische' onderwerpen, vindt Persson.

Het was een beetje zuur dat Romano Prodi, voorzitter van de Europese Commissie, in januari Persson met de neus op de feiten drukte door in Stockholm te zeggen dat hij die ene 'E' in het rijtje miste: de E van euro.

Dertiende aflevering van een serie over de komst van de euro in Europa. Eerdere afleveringen verschenen op 20, 24, 26 en 30 januari, 2, 6, 8, 13, 15, 20, 23 en 28 februari.

www.nrc.nl/Economie