Dossier Euro

Nieuws

De invoering van de euro

De koers van de euro

Europese Centrale Bank

Economische en Monetaire Unie

Meningen

Feiten en cijfers

Links

Afscheid markka valt Finnen zwaar

Finland heeft met zijn exportgerichte economie groot belang bij de invoering van de euro, maar de burger loopt er nog niet erg warm voor. Het afscheid van de markka valt velen zwaar doordat de munt een symbool is van de strijd om een eigen staat.

Door onze redacteur PAUL LUTTIKHUIS

HELSINKI, 23 FEBR. De stuifsneeuw waait vanuit de haven waar de veerboten naar Estland vertrekken vol in het gezicht van de voetgangers. De kou in Helsinki kan venijnig zijn. Maar in de oude markthal heerst een aangename temperatuur. Hier prijzen kooplieden vanachter gemoedelijke kraampjes al sinds 1889 hun waren aan. Voornamelijk eten, maar tegenwoordig ook wat snuisterijen voor toeristen.

Ahti Partanen moet niets hebben van de euro, die in januari in Finland de markka vervangt. Hij verkoopt vis en als het aan hem ligt zou die hele muntwisseling niet doorgaan. "Wij hadden eerder ons eigen geld dan onze onafhankelijkheid. En nu verkopen we onszelf aan Brussel", vindt Partanen. "Als ik straks de grens over ga, moet ik nog steeds geld wisselen. In Estland gebruiken ze de euro niet, in Rusland en Noorwegen niet. En de Zweden zouden eigenlijk moeten, maar ze vertikken het."

Partanen is niet de enige in Finland die er zo over denkt. In de grote supermarkt Sesto vlak bij het station deelt Veli-Pekka Kaivola, van het Europa Informatiecentrum, ingenieuze lineaaltjes uit waarmee markka's in euro's kunnen worden omgerekend. Tanja, ringetje door de neus en likkend aan een waterijsje, had liever nog even de kat uit de boom gekeken. Bij het referendum over de toetreding tot de EU in 1994 was ze nog geen 18 jaar, anders zou ze zeker tegen hebben gestemd. Kauko Nissinen, in de tachtig en een veteraan uit de zogeheten winteroorlog, kan het niet zoveel schelen. Hij heeft weinig geld nodig, betalingen gaan automatisch, zonder dat hij er iets van merkt.

Sesto-bedrijfsleider Roger Falsström, druk doende om broodjes waarvan de houdbaarheidsdatum is gepasseerd weg te gooien, doet er het zwijgen toe. De Sesto-directie wil de communicatie over de euro graag centraal houden. In ieder geval merkt Falsström in zijn winkel weinig van opwinding. Hij krijgt geen vragen over de euro en aan dubbel prijzen doen ze voorlopig nog niet. Wanneer wel? Hij zou het niet weten.

Hoewel de weemoed overheerst bij het verdwijnen van de markka, zijn de Finnen ook pragmatisch. De strijdlust waarmee in de Zweden en Denen de euro buiten de deur proberen te houden, ontbreekt. Voor de internationaal georiënteerde economie (die voor een derde drijft op Nokia en voor nog eens een derde op de papierindustrie) is deelname aan de euro van groot belang. Dat het afscheid van de markka veel Finnen toch zo zwaar valt, komt doordat de munt een symbool is van de strijd om een eigen staat. Pas relatief kort geleden, in 1917, werd Finland onafhankelijk van Rusland. Maar al veel eerder werd de weg naar zelfstandigheid ingeslagen, onder meer door in 1860 een eigen munteenheid in te voeren.

De Finse overheid begrijpt de gevoeligheden. En heeft daarom nadrukkelijk besloten om pas komend najaar met voorlichtingscampagnes te beginnen en zich te beperken tot pure informatie. Leuzen als 'de euro wordt van ons allemaal' of andere slogans waarin de nieuwe munt positief wordt afgeschilderd, zijn uit den boze.

Volgens Rauno Niinimki, bij het ministerie van Financiën verantwoordelijk voor de publiciteit rond de introductie van de euro, heeft onderzoek aangetoond dat de Finnen niet gediend zijn van wat hij noemt een emotionele campagne. Een piepklein zilveren eurospeldje in zijn revers en een veel groter exemplaar op een voetstukje op zijn bureau geven blijk van zijn persoonlijke affiniteit met de euro, maar de Finnen zal hij daarmee niet lastigvallen.

Bij de Finse Centrale Bank vinden ze het ministerie soms wel eens te voorzichtig. Maar Heli-Kirsti Airisniemi moet toegeven dat, gezien de Finse argwaan voor autoriteiten, al te lovende woorden over de euro wel eens averechts kunnen werken. Airisniemi, in een knalblauw mantelpakje van precies dezelfde kleur als de map van de eurocampagne, coördineert de publieksvoorlichting vanuit de nationale bank. Een van haar grootste zorgen is het gevaar voor vals geld. "De markka is niet erg populair bij valse munters", zegt Airisniemi. "Het afgelopen jaar hadden we ongeveer tweehonderd gevallen van valsmunterij. In alle eurolanden waren dat er bijna één miljoen. We zitten hier geïsoleerd en hebben een lange grens met Rusland. De vrees bestaat dat via die weg gemakkelijk vals geld ons land kan binnenkomen. Nu hebben we nog een onbeduidende munt, straks doen we mee aan een wereldmunt."

Gelukkig hebben de Finnen volgens Airisniemi een uiterst efficiënt geldsysteem. De productie van munten en bankbiljetten ligt voor op het schema. De logistiek is geregeld. Alleen de banken willen nog niet meewerken aan de distributie van het geld naar de winkels, die een beslissende rol moet spelen bij het in roulatie brengen van euro's. De banken vrezen dat die distributie - nota bene een Fins idee - te duur wordt.

"Er is in Finland weinig geld in omloop en het circuleert heel snel", vertelt Airisniemi. "Ieder bankbiljet belandt gemiddeld zes keer per jaar bij de Nationale Bank. In Spanje is dat bijvoorbeeld slechts één keer per twee jaar. Bovendien houden de Finnen niet zo van cash. Er wordt heel veel met pinpas en creditcard betaalt. Ook kleine bedragen." Uit cijfers blijkt dat Finland in 1998 2,3 procent van zijn bruto nationaal product aan bankbiljetten in omloop had. In Nederland was dat 4,9 procent, in Duitsland 6,8 procent en in Spanje zelfs meer dan 10 procent.

Vooral de afkeer van muntgeld is opvallend. Veel winkels in Finland hebben een bakje met muntjes naast de kassa staan. Wie 8,20 Finse mark moet betalen, geeft acht mark en graait twee tien cent muntjes uit het bakje voor het restant. Wie, omgekeerd, twintig of dertig cent terugkrijgt, laat de muntjes in het bakje achter. Voor de Finse regering was dat aanleiding om de munten van één en twee eurocent, waarvan er voor verzamelaars wel een klein aantal geslagen wordt, niet in omloop te brengen. Maar de vakantieganger die zijn bedrag tot achter de komma nauwkeurig wil afrekenen, kan gewoon met zijn eurocenten betalen. Iedere Finse winkelier moet, net als elders in de eurozone, de één en twee eurocent accepeteren als wettig betaalmiddel.

Elfde aflevering van een serie over de komst van de euro in twaalf Europese landen. Eerdere afleveringen verschenen op 20, 24, 26 en 30 januari, 13, 15 en 20 februari.

www.nrc.nl/Economie