Dossier Euro

Nieuws

De invoering van de euro

De koers van de euro

Europese Centrale Bank

Economische en Monetaire Unie

Meningen

Feiten en cijfers

Links

Door Michèle de Waard
De euro zakt naar nieuwe dieptepunten. Vooral voor Duitsers, die hun geliefde D-mark toch al met tegenzin afstaan, is dat zuur. De scepsis groeit maar president Ernst Welteke van de Bundesbank vindt veel negatieve verhalen over de nieuwe munt onzin. ,,Europa is beter af met de euro''.

Het is zwaar weer voor Ernst Welteke, president van de Bundesbank. Elke avond om acht uur melden de nieuwslezers van de Tagesschau op televisie met een grafstem nieuwe diepterecords van de euro.

Sinds de invoering van de Europese munt op 1 januari 1999 - eerst in het papieren betalingsverkeer - werd voor de euro heel even 1,18 dollar betaald, daarna is het snel bergafwaarts gegaan. Bondskanselier Gerhard Schröder mag lakoniek reageren, oud-kanselier Helmut Schmidt mag oproepen tot gelatenheid - de koersdaling van de euro gaat onverminderd voort.

De euro zou ,,zo hard'' worden als de D-mark, was de Duitsers die hun geliefde mark helemaal niet kwijt willen, beloofd. Nu horen ze dagelijks het tegenovergestelde. 'Beleg uw geld snel in aandelen in plaats van in euro's', adverteren de sceptici in de dagbladen, die altijd al tegen invoering van de Europese munt waren.

De boulevardkrant Bild wees begin deze maand enkele 'daders' aan. Het blad beeldde Europese politici af, die de geboorte-akte van de euro (het Verdrag van Maastricht) mede ondertekend hadden, zoals de Franse oud-minister Roland Dumas (Buitenlandse Zaken), zijn voormalige Italiaanse collega Gianni de Michelis en de vroegere premier van Frankrijk, Pierre Beregovoy. 'Vele mannen, die hem invoerden, mislukten in hun beroep en in hun leven', schreef het blad. Rust er een vloek op de euro?

Onzin, vindt Welteke. Het tegendeel is het geval. Europa is beter af met de euro. De Duitse centrale bankier wordt niet moe te verklaren waarom.

,,De Europese Monetaire Unie heeft tot nu toe succesvol gewerkt'', zegt Welteke (58) in een gesprek met internationale media in Berlijn. Ruim een jaar geleden loste Welteke Hans Tietmeyer af als Bundesbankpresident. Welteke, sociaal-democraat en vakbondsman, wijst graag op de ,,sociale dimensie'' in de economie. Tegelijkertijd past hij volledig in de jarenlange traditie van de Bundesbank die voor alles geldstabiliteit predikt. Het zijn vooral z'n hardnekkigheid, doorzettingsvermogen en gevoel voor politieke wilsvorming waardoor Welteke is opgevallen. Eigenschappen die hij in de huidige 'eurocrisis' volop inzet. Dat de euro goed is voor Europa, staat voor de Bundesbankpresident ondanks de zwakke koers - als een paal boven water.

,,Toen we in de jaren negentig nog volop het debat voerden over het Verdrag van Maastricht, had Europa een inflatie van gemiddeld 5,4 procent. Enkele landen kenden zelfs prijsstijgingen van ver boven de 10 procent. Nu bedraagt de inflatie slechts 2,4 procent in Europa, terwijl de olieprijs bijna verdrievoudigd is. In Duitsland was de inflatie vorig jaar zelfs 1 procent. Hoe kunnen sommigen beweren dat de euro geflopt is?''

De Europese Centrale Bank (ECB), waarvan Welteke tevens bestuurslid is, heeft de afgelopen anderhalf jaar haar taak ,,voortreffelijk'' vervuld. Centrale opgave van de ECB is immers het garanderen van prijsstabiliteit, niet van de wisselkoers. Dat honoreren ook de financiële markten, stelt de bankpresident vast, en hij verwijst naar de lage risicotoeslag op de kapitaalmarkt. De lange rente is relatief laag, wat erop duidt dat de markten groot vertrouwen koesteren in de kundigheid van de ECB om de prijzen duurzaam stabiel te houden.

,,Bovendien had Europa vóór invoering van de euro zelf veel meer last van koersschommelingen dan nu'', meent Welteke. ,,Momenteel wordt een veel kleiner deel van de economie getroffen door de koersverschillen tussen euro en dollar. We hebben vandaag de dag geen valutaschommelingen tussen de Europese landen. Het lijkt wel alsof niemand zich dat realiseert'', zegt Welteke, bijna verontwaardigd. ,,We hebben nu tussen Porto en Rostock geen koersschommelingen. Tussen Italië en Duitsland bestaan geen koersverschillen. Als vroeger de koers tussen dollar en D-mark fluctueerde, was er onmiddellijk sprake van schommelingen in Europa. Dat is nu niet meer het geval.

De meeste Duitse ondernemers, die in de buitenlandse handel actief zijn, worden volgens Welteke door de schommelingen van de eurokoers helemaal niet geraakt. Meer dan de helft van de export van de Bondsrepubliek gaat tenslotte naar de lidstaten van de Europese Muntunie.

,,Dat is toch een reuze voordeel. En de schommelingen van de wisselkoers - dat heeft nog niemand van de euro-sceptici kunnen aantonen - hebben toch niets te maken met de invoering van de euro of de Europese Centrale Bank. Dat kan werkelijk niemand beweren'', vindt Welteke.

Natuurlijk is de euro ondergewaardeerd, moet ook hij toegeven. En natuurlijk zien ook centrale bankiers liever een sterke munt dan een zwakke. Een sterke munt stimuleert prijsstabiliteit, terwijl een zwakke munt ertoe neigt prijsstijgingen in de hand te werken.

,,Maar de belangrijkste verklaring voor de zwakke euro is nu eenmaal dat Amerika er beter voor staat dan Europa. De verwachtingen over de economische groei tussen de Verenigde Staten en Europa zijn verschillend. Amerika beleeft de langste economische boom in haar geschiedenis. De VS hebben al jaren achtereen voortdurend hoge groeicijfers van het bruto binnenlands product bij gematigde prijsstijgingen. Intussen gelooft bijna niemand meer, op een enkeling na, dat er aan deze ontwikkeling een einde komt. Verwacht wordt dat juist door de hoge stijging van de productiviteit als gevolg van de informatie- en communicatietechnologie het bruto binnenlands product blijvend verder zal stijgen zonder dat het tot sterke inflatiestijging komt.'' Daardoor stromen directe investeringen en beleggingen van Europa naar de VS waarmee het tekort op de Amerikaanse betalingsbalans wordt gefinancierd.

Toch is er ondanks de sterke Amerikaanse economie alle reden eerder optimistisch dan pessimistisch te zijn over de ontwikkeling van de euro, stelt Welteke. ,,De vooruitzichten voor economische groei in Europa zijn beduidend beter dan enkele jaren geleden. Duitsland heeft aanhoudend goede exportcijfers. De buitenlandse opdrachten zijn nu twintig procent hoger dan vorig jaar. De groei wordt niet alleen meer gedragen door de uitvoer. Ook de investeringen trekken aan, evenals de binnenlandse consumptie.''

De Bundesbank gaat er dan ook vanuit dat de economie in de Bondsrepubliek, de grootste economie in de Europese Unie, zowel dit jaar als volgend jaar drie procent zal groeien. ,,Dat is twee keer zo hoog als de gemiddelde groei van 1,5 procent in de jaren tachtig'', onderstreept Welteke. Ook de werkloosheid daalt in bijna alle landen van de muntunie.

Tevens heeft Europa een begin gemaakt met noodzakelijke structurele hervormingen, die voorheen uitbleven. ,,In Duitsland zelf is eindelijk een belangrijke belastingverlaging doorgevoerd en de hervorming van het pensioenstelsel staat op de agenda.'' Ook wijst Welteke op een aantal hervormingen in de structuur van de Duitse economie.

,,Privatisering van Deutsche Telekom heeft enorme dynamiek op de telecommarkt tot gevolg. De privatisering van de post en de spoorwegen staat voor de deur. Al deze ontwikkelingen dragen bij aan positieve perspectieven voor de groei''.

Enkele internationale prognoses voor het jaar 2001 gaan er zelfs van uit dat de Europese groei die van de Verenigde Staten zal overtreffen, zegt hij. Maar helaas is momenteel sprake van een asymetrische waarneming van informatie. Goede berichten uit de VS worden benadrukt, slechte berichten uit Europa ook.''

Desondanks verwacht Welteke dat zodra de Amerikaanse presidentsverkiezingen deze herfst achter de rug zijn en de verwachtingen voor de Europese groei zich doorzetten, ook de koers van de euro weer zal aantrekken. Of de sterk stijgende olieprijzen roet in het eten gooien?

,,Ik had graag gezien dat de Europese landen zich eenduidig tegen de door demonstranten geëiste lastenverlichting hadden verzet. Helaas is dat niet gebeurd. Verschillende landen vinden het nodig op de protesten tegen de hoge benzineprijzen met fiscale maatregelen te reageren.'' Maar als het beeld van Europa wordt bepaald door demonstrerende boeren of vissers, die niet eens door de milieubelasting worden getroffen, moet men zich niet over de zwakte van de euro verwonderen, meent Welteke.

De stijging van de olieprijs zal weliswaar een remmend effect op de groei hebben van een half procent, verwacht de Bundesbank. Maar in Duitsland wordt deze daling volgens Welteke goedgemaakt door de binnenlandse vraag, die aantrekt. Wel waarschuwt Welteke ervoor dat de stijgende olieprijzen in combinatie met de zwakke euro uiteindelijk ook op de consumentenprijzen zullen neerslaan. Daarom heeft de ECB vorig jaar successievelijk de rente verhoogd tot in de zomer dit jaar en bestudeert de bank behoedzaam welke instrumenten zoals interventies - verder kunnen worden ingezet.

Eén ding is in ieder geval duidelijk. De stijgende olieprijzen zijn niet te vergelijken met de oliecrises in de jaren zeventig. ,,Er zijn overeenkomsten, maar ik zie een belangrijk verschil. De afhankelijkheid van industrielanden van de olie-exporterende landen is aanzienlijk verminderd. Begin jaren tachtig werd nog 4,5 procent van het bruto binnenlands produkt voor import van olie gebruikt, nu is dat nog slechts 1,5 procent. Het effect op de prijzen is tot nog toe gering. De olieprijs is verdriedubbeld, maar desondanks hebben we in de euro-landen stabiele prijzen. Dat was tijdens de oliecrisis heel anders.''

Over de toekomstige ontwikkeling van de euro is Welteke optimistisch, hoewel geduld is geboden. ,,Zodra de Europese munt over anderhalf jaar werkelijk cash te krijgen is als dagelijks betaalmiddel wordt gebruikt, zal de scepsis van de bevolking verminderen'', voorspelt Welteke. ,,Dan profiteren ook de burgers van de voordelen van één munt waarmee ze tussen Rostock en Porto kunnen betalen.''

Voor de Duitsers, die de traumatische hyperinflatie in 1923 en 1948 nog hebben meegemaakt, heeft de bankpresident nog een douceurtje: een gouden D-mark. ,,Iedereen krijgt een gouden munt om het pijnlijke afscheid van de geliefde mark te verzachten.''

www.nrc.nl/Economie