Bijlmer-enquête

Actueel

Rapport enquete-commissie

Lading

Ondervraging politici

Gezondheid bewoners en bergers

Getuigen

Relatie Israel

El Al

Betekenis parlementaire enquête

Artikelen op datum

Profiel over de Bijlmerramp
(21 jan. 1999)

Door onze redactie wetenschappen
Velen die zich ziek voelen als gevolg van de ramp met de El AL-Boeing dringen met klem aan op een grondig medisch onderzoek. Maar niet alle medici vinden zulk onderzoek zinvol.

Het bericht van een El-Al-medewerker aan verkeersleiders op Schiphol, op een vorige week openbaar gemaakte bandopname, dat de in oktober 1992 in de Bijlmer neergestorte Boeing gassen, giftige stoffen en explosieven aan boord had, heeft bij veel omwonenden van de rampplaats en hulpverleners die zich ziek voelen de hoop gewekt dat er nu iets aan hun klachten kan worden gedaan.

Minister Borst (Volksgezondheid) heeft het afgelopen weekend op het partijcongres van D66 opnieuw gezegd dat er lichamelijk onderzoek naar de gezondheidsklachten moet worden verricht. Maar het Academisch Medisch Centrum (AMC), waar de gezondheidsklachten worden verzameld en onderzocht, vond lichamelijk onderzoek tot nu toe niet zinvol. De AMC-artsen weten niet waarnaar bij dat lichamelijk onderzoek moet worden gezocht. Tegelijkertijd weten ze dat 87 procent van de mensen om wie het gaat al onder medische behandeling is, de helft daarvan bij een specialist.

Binnen het AMC zijn veel aanhangers van een protocollaire geneeskunde te vinden. Daarbij staat een rationele benadering voorop en die zegt alleen lichamelijk onderzoek te verrichten als er klachten zijn die daar aanleiding voor geven. Ongericht lichamelijk onderzoek wordt gezien als overdiagnostiek die slechts de kosten verhoogt en leidt tot medicalisering van degene die het onderzoek ondergaat, zonder dat de geneeskunde zicht op genezing geeft.

Voordat zij minister werd, was Borst aan het AMC deeltijdhoogleraar in de ontwikkeling van die protocollaire geneeskunde. Naar het zich laat aanzien is het nieuwe, nog niet eens onbetwiste feit dat er `gassen, giffen en explosieven' aan boord van het verongelukte toestel waren te vaag om de patienten nu wel binnenste buiten te keren.

In april vorig jaar begon het AMC op verzoek van het ministerie een inventariserend onderzoek naar de gezondheidsklachten. Mensen die menen dat de Bijlmerramp hun gezondheid heeft verslechterd, konden dat telefonisch melden. Daarop hebben 846 mensen gereageerd, aldus onderzoekscoordinator en huisartsgeneeskundige dr.C. IJzermans eind vorige maand in het artsenblad Medisch Contact. Zij hadden gemiddeld vier klachten.

De meeste klachten betroffen moeheid of zwakte (49 procent), hoofdpijn (16 procent) en kortademigheid of benauwdheid (16 procent).

Die klachten, zegt IJzerman in Medisch Contact, zijn niet in verband te brengen met de mogelijke gezondheidseffecten van de stoffen waarvan bekend is dat ze in het vliegtuig zaten. Een probleem daarbij is natuurlijk dat 30 procent van de lading (20 ton) niet bekend was.

Het bewijs dat blootstelling aan chemicalien bij een ongeluk tot gezondheidsklachten leidt, is nauwelijks te leveren. De beroemde gevallen van mijnwerkers en asbestwerkers met hun longziekten, lood-, cadmium- en zinkvergiftiging bij arbeiders in de erts- en metaalindustrie, enkele ongevallen met bestrijdingsmiddelen, dienstplichten die werden blootgesteld aan de straling die vrij kwam bij kernproeven, tonen aan dat het vaak jaren van verbeten gevechten vergt voordat er erkenning komt dat blootstelling tijdens het werk (of soms door wonen in de omgeving) tot ziekten leidt. En de erkenning betekent niet eens altijd dat ook het bewijs is geleverd.

De onderzoekers in het AMC ploegen nu nog door de medische dossiers van de klagers. IJzermans zegt in Medisch Contact de onderzoekopdracht van de Geneeskundige Inspectie te beperkt te vinden. Er is namelijk niet met een controlegroep gewerkt. Dan zouden de gezondheidsklachten zijn geregistreerd van Bijlmerbewoners, brandweerlieden en puinruimers die niet in de buurt van het brandende vliegtuig zijn geweest. Een vergelijking leert dan iets meer over de omvang van de Bijlmerrampklachten.

IJzermans sloot overigens niet uit dat bij enkele individuen die inmiddels ernstige zeldzame ziekten hebben ontwikkeld, toch niet de conclusie zal zijn dat er een verband is met de ramp in oktober 1992. Het AMC, zegt IJzermans, heeft vorig jaar oktober twee `Bijlmerpatienten' met ernstige ziekten van het afweersysteem bij de inspectie gemeld. Een flatbewoner en een puinruimer lijden aan een zeldzame nierziekte en aan systemische lupus erythematosus, een ziekte waarbij het afweersysteem zich tegen eigen organen richt. IJzerman in Medisch Contact: ,,Het AMC had wel een actievere opstelling van de Inspectie gewild. Er zijn aanwijzingen dat het niet bij die twee gevallen blijft.'' In april verwachten de onderzoekers het dossieronderzoek te hebben afgerond.

Hoe lang het soms duurt voordat een groep slachtoffers erkenning vindt blijkt in Nederland uit de asbestslachtoffers, waar jarenlang onderzoek van de Zeeuwse bedrijfsarts Stumphius voor nodig was, voordat de kankerverwekkende eigenschappen van asbest werden erkend. Deze week, als de berging van het ramptoestel aan de orde is bij de enquetecommissie, zou het interessant zijn om te horen hoe de brandweer had gehandeld als de gevarencodes van de stoffen aan boord van de Boeing bekend waren geweest. Sommige codes schrijven voor uit de buurt te blijven, of alleen in beschermende kleding het gevarengebied te betreden.