Bijlmer-enquête

Actueel

Rapport enquete-commissie

Lading

Ondervraging politici

Gezondheid bewoners en bergers

Getuigen

Relatie Israel

El Al

Betekenis parlementaire enquête

Artikelen op datum

Daverende onthulling roept vragen op

DEN HAAG, 4 FEBR. Het leek onmogelijk, maar de daverende onthulling die de baas van de luchtverkeersleiders in Nederland gisteren voor de enquêtecommissie Bijlmerramp deed, lijkt de verwarring en de onduidelijkheid over deze gebeurtenis nog te vergroten.

Door een onzer redacteuren

Bestuurder S. Koopmans van Luchtverkeersbeveiliging Nederland, in oktober 1992 chef operaties van de verkeersleiding, had bij de voorbereiding op zijn verhoor door de enquêtecommissie nog eens goed gezocht en uit een kluis een geluidsband opgediept. Hij luisterde die band af en besloot dat de informatie ter beschikking moest komen voor het onderzoek van de Tweede Kamer. Op 18 januari van dit jaar, zes-en-een-half jaar na de ramp, kreeg de commissie de uitgewerkte tekst op papier.

Waarom is die band nooit eerder ontdekt? Een woordvoerder van de luchtverkeersleiding doet een poging om het uit te leggen: ,,Gesprekken in de verschillende ruimtes van de verkeersleiding worden normaal opgenomen. Na een incident neemt de luchtvaartpolitie ze in beslag voor onderzoek.'' Daarna worden ze door de autoriteiten een periode bewaard. Op 4 oktober 1992 zijn de banden met de gesprekken tot en met het tijdstip van de crash in beslag genomen. Toen dat gebeurd was, zijn er ongeveer een kwartier later nieuwe tapes in de recorders gelegd. Daardoor weten we nu dat vanuit de burelen van de verkeersleiding krap een half uur na de ramp naar het kantoor van El Al is gebeld met de vraag wat de lading was van het verongelukte toestel. Een medewerker van de dienst operations van de Israelische luchtvaartmaatschappij somde op dat er explosieven, munitie, gassen en gif aan boord waren. Met het verzoek om dat stil te houden, wat de verkeersleiding toezegde.

Koopmans meende dat hij destijds wel van de band heeft geweten, dat er na de ramp ook nog wel eens naar is gevraagd door journalisten ,,in verband met helikopterbewegingen'', maar vervolgens was het bestaan ervan in zijn geheugen weggezakt. ,,De banden zijn alsmaar blijven liggen'', zegt de woordvoerder van Koopmans.

De mededelingen van gisteren geven extra voeding aan wat vooral slachtoffers en andere betrokkenen sinds 1992 vermoeden, namelijk dat er rond deze ramp een soort ‘cover up' is georganiseerd. Of dat ook werkelijk het geval is geweest wordt onderzocht in deze enquête, maar de belofte om de zaken ,,onder de pet te houden'', zoals de band laat horen, lijkt enigszins in die richting te gaan en was in ieder geval het belangrijkste nieuws. De mededeling over de gevaarlijke lading was de afgelopen jaren al stukje bij beetje bevestigd. Eerst kwam voorzichtig de mededeling dat er een grote hoeveelheid militaire goederen en zeker geen uniformen of schoenen, maar bijvoorbeeld delen van raketten aan boord waren geweest. Daarna werd duidelijk dat er een paar honderd kilo verarmd uranium in het toestel was aangebracht als contragewicht, vervolgens kwamen vrachtbrieven beschikbaar met uiteenlopende chemicaliën, zoals grondstoffen voor het gifgas Sarin. Op aandringen van de Tweede Kamer liet de toenmalige minister van Verkeer en Waterstaat Jorritsma de hele gang van zaken met betrekking tot het vergaren van de vrachtbrieven nog eens uitzoeken. Het rapport van de commissie-Hoekstra verscheen vorig jaar, maar een grondige analyse van de stoffen en spullen in het ruim van de verongelukte 4X-AXG is tot nu toe niet gemaakt.

Toch zou dat te doen moeten zijn, want inmiddels is een pak vrachtdocumentatie van zo'n 25 centimeter beschikbaar, waarop allerlei chemische stoffen en materiaal voor het ministerie van Defensie in Israel staan vermeld die op die avond op weg waren naar Tel Aviv. Maar deze analyse van de gevaarlijke stoffen zal niet volledig kunnen zijn. Immers, nog altijd is van 20.000 kilo vracht de samenstelling niet bekend.