Dossier DNA

Nieuws

DNA-bank

Klonen

Humane Genoom

Chromosomen

1: In plaats van de lang voorspelde 100.000 bevat het menselijk DNA ongeveer 30.000 genen. Dat is maar 10 procent meer dan de zandraket (een plant), 50 procent meer dan een simpele worm en vijf keer meer dan een bacterie.

2: Van drie op de vijf geïdentificeerde genen is de functie globaal duidelijk. Circa 23 procent ervan is betrokken bij het regelen van andere genen en 21 procent bij het overbrengen van chemische signalen; slechts 17 procent zorgt voor de aanmaak van enzymen. Van vijf procent is bekend dat ze betrokken kunnen zijn bij het ontwikkelen van kanker. Een eerste vergelijking met de worm leert dat de mens is overbedeeld met regelgenen en genen betrokken bij de hersenen (316) en het immuunsysteem (217).

3: Het menselijk DNA bestaat uit eindeloze reeksen aaneengeregen basen. Hele stukken bestaan uit herhalingen van korte basenvolgorden. Het lijkt erop dat die fragmenten zichzelf in de evolutionaire geschiedenis eindeloos kopieerden. Slechts hier en daar ligt een eilandje met wat genen. Ongeveer 1,1 tot 1,5 procent van alle basevolgorde maakt deel uit van genen, veel minder dan de vijf procent die ooit werd vermoed.

4: Een groot aantal genen komt twee of meer keer voor. Chromosoom 18 en 20 komen globaal voor de helft overeen, op chromosoom 14 liggen 33 genen die ook op chromosoom 2 terug te vinden zijn. De computer van Celera vond 781 setjes van vijf of meer naast elkaar liggende genen die op minstens twee plaatsen opduiken. Verdubbeling van genen was een belangrijke motor van de evolutie. De nu gevonden verdubbelingen vonden waarschijnlijk tientallen miljoenen jaren geleden plaats.

5: Tot nu toe zijn 3 miljoen posities gevonden waar de erfelijke code één base van elkaar verschilt. Slechts 30 duizend van die posities bevinden zich in functionele genen. Ongeveer 99,9 procent van de erfelijke code is voor vrijwel ieder mens op aarde geheel identiek.

6: Circa twee op de vijf genen bevatten codes die aanleiding kunnen geven tot de aanmaak van meer dan één eiwit - in sommige gevallen wel tien.

7: Onderzoekers vonden 223 menselijke genen die wel in bacteriën voorkomen, maar niet in gistcellen, wormen of fruitvliegen. Voor dit mysterie zijn twee mogelijke verklaringen: bacteriën namen ooit rondzwervende genen van gewervelde dieren op of, net andersom, geslachtscellen van gewervelde dieren hebben ooit bacteriële genen ingebouwd.

8: Ten minste honderd menselijke genen lijken direct afkomstig uit virussen. Sommige virussen (zoals het aidsvirus) bouwen hun genen in tussen die van hun gastheer. Als dat gebeurt in een eicel of zaadcel, zal het virale gen voortaan worden doorgegeven van ouder op kind. Elk mens heeft deze virale genen, zodat onze voorouders waarschijnlijk al vele miljoenen jaren geleden werden besmet.

9: Van alle 24 verschillende menselijke chromosomen is chromosoom 19 het dichtst bezaaid met genen: op elke miljoen basen liggen 23 genen. De chromosomen 13 en Y (het mannelijke geslachtschromosoom) sluiten de rij, met maar vijf genen op elke miljoen letters.